Brian De Palma wordt tachtig…

De Engelse regisseur Brian de Palma viert vandaag zijn tachtigste verjaardag.

Hij debuteerde in 1960 met de kortfilm “Icarus”. Daarna volgde er nog een handvol kortfilms tot hij met “Murder à la mod” (een toespeling op de “mods”, trendy jongeren uit de sixties met als één van hun symbolen de jonge Rod Stewart) zijn eerste langspeelfilm (nog in zwart-wit) draaide in 1967. Volgens J.D.R. in Het Nieuwsblad hoort het thuis bij de “sexploitatiefilms” (gratuite seks & geweld) en is het als dusdanig slechts een jeugdzonde van de later zo beroemde regisseur. Louter een curiosum dus, maar de fans zullen het niet willen missen, nu de film op dvd werd uitgebracht.
Zijn doorbraak kwam er met “Scarface” (1983). Brian De Palma liked the script (by Oliver Stone) so much that he dropped out of directing Flashdance to direct this film. However, when he submitted his film to the MPAA, they gave it an “X rating”. He then made some cuts and resubmitted it a second time; again the film was given an “X rating” (one of the reasons apparently being that Octavio the clown was shot too many times). He yet again made some further cuts and submitted it a third time; yet again it was given an “X”. De Palma refused to cut the film any further to qualify it for an R. He and producer Martin Bregman arranged a hearing with the MPAA. They brought in a panel of experts, including real narcotics officers, who stated that not only was the film an accurate portrayal of real life in the drug underworld, but ultimately it was an anti-drug film, and should be widely seen. This convinced the arbitrators that the third submitted cut of the film deserved an “R rating” by a vote of 18-2. However, De Palma surmised that if the third cut of the film was judged an “R” then the very first cut should have been an “R” as well. He asked the studio if he could release the first cut but was told that he couldn’t. However since the studio executives really didn’t know the differences between the cuts that had been submitted, De Palma released the first cut of the film to theaters anyway. It wasn’t until the film had been released on videocassette months later that he confessed that he had released his first unedited and intended version of the film.
Als “evil twin”-film wordt “Single white female” van Barbet Schroeder uit 1992 in “Time” vergeleken met “Raising Cain” van Brian de Palma (het horror-script doet ergens aan de Woody Allen-Mia Farrow-ruzie doet denken). Het uitgangspunt hierbij is dat we allemààl “tweelingen van onszelf” zijn, waarbij de goede engelbewaarder de bovenhand moet halen op het duiveltje in onszelf. Dat zou dan “cultuur” heten. Leuker is de opmerking dat filmpersonages zelf blijkbaar nooit naar de film gaan, want had Allie uit “Single white female” (Bridget Fonda) “Fatal attraction” gezien, dan was ze wel op haar hoede geweest voor Hedy (Jennifer Jason Leigh). En hadden de speurders in “Raising Cain” zich de moeite getroost om “Psycho” te gaan zien, dan hadden ze sneller de dader kunnen vatten. Want, natuurlijk, De Palma heeft het weer niet kunnen laten om zich door zijn groot voorbeeld te laten inspireren, net als in 1980 voor “Dressed to kill”. De Palma staat immers bekend als de grootste Hitchcock-aanbidder onder de huidige regisseurs. Ooit imiteerde hij de meester soms zelfs bijna klakkeloos. In “Body double” bijvoorbeeld. Trouwens, Brian De Palma got the idea to direct Body Double after working with a body double for Angie Dickinson’s shower scene in Dressed to Kill, wat bijna letterlijk wordt overgedaan in de slotscène. Brian De Palma originally planned for this to be the first Hollywood film to boast unsimulated sex scenes. The studio thought differently. Still, rumours developed and lasted for years that director Brian De Palma had many actresses up to his house to perform the erotic masturbation sequence from this picture.

BODY DOUBLE
Het begluren van een buurvrouw die een sensuele striptease uitvoert, leidt in deze film tot een hele reeks verwikkelingen die uitmonden in een moord met een pneumatische boor en de hoofdacteur doet belanden in de wereld van de harde porno, kortom veel grovere effecten dus dan Hitchcock ooit zou gedurfd hebben.
Toch is in ‘Body double’ de invloed van ‘the master of suspense’ duidelijk aanwezig. Met name films als ‘Rear window’ waarin James Stewart een moord ontdekt door met een telelens zijn buren te bespioneren en ‘Vertigo’ waarin Kim Novak min of meer van gedaante verwisselt, zijn in DePalma’s thriller gemakkelijk ie herkennen. Het herkennen van deze invloed doet echter niets af aan de spanning.
Ook ‘Body double’ is niet ontkomen aan de (op dat moment) nieuwste trend in de muziekwereld: het inhuren van een bekend regisseur voor het maken van een clip. Ook De Palma heeft dat gedaan en wel voor ‘Frankie goes to Hollywood’. Wanneer de hoofdacteur achter de moordenaar aanzit belandt hij op de set van een pornofilm en loopt daar opeens Frankie tegen het lijf. Samen met hem loopt hij over de set waarbij de hit ‘Relax’ ten gehore wordt gebracht.
In ‘Body double’ speelt Melanie Griffith de vrouwelijke hoofdrol. Ze is de dochter van de mooie, hoogblonde Tippi Hedren, die vooral bekend werd door haar rollen in ‘Marnie’ en ‘The birds’ van Hitchcock. Het kan geen toeval zijn dat haar dochter nu beroemd wordt door een rol in de film van zijn opvolger. Hoe goed ik the movie ook vind, it was nominated for a Golden Raspberry Award in 1984 for Brian De Palma for Worst Director but lost out to John Derek for Bolero. (IMDb)

BLOW OUT
Er was nochtans een tijd dat de Palma geen thrillers maakte, maar experimenteel opgevatte, politiek georiënteerde films, waarin hij de geest van de tijd – het midden en het einde van de sixties – wilde weergeven. Telkens deed hij dat met Robert de Niro, die toen zijn “fetish-acteur” was. Eerst in “The wedding party” uit 1965, daarna in “Greetings” en tenslotte in “Hi mom!” uit 1969.
De Palma brak echter pas door in 1974 met “Phantom of the Paradise”, gevolgd door “Wise guys”, een gangsterkomedie uit 1976. Het is een typische buddyfilm met in de hoofdrol “an unlikely couple”, in dit geval Danny DeVito en Joe Piscopo, waarop mits succes nog talrijke vervolgen zouden zijn gekomen, maar dat was dus niet het geval, vooral van die Piscopo werd nooit meer iets vernomen (hij werkte daarna bij “Saturday night live” en in de jaren tachtig kreeg hij kanker, ziekte die hij weliswaar overwon, maar die hem blijkbaar toch belette verder te werken; in de jaren negentig trouwde hij voor een tweede keer en voegde nog drie kinderen bij dat ene dat hij uit zijn eerste huwelijk reeds had; pas in 2009 dook hij weer op in de toneelversie van “Dirty rotten scoundrels”).
Na “The fury” uit 1978 volgde “Blow out” uit 1981, samen met het reeds genoemde “Body double” zijn meest “Hitchcockiaanse” film. Alhoewel de titel duidelijk een allusie maakt op “Blow up” van Antonioni, betekent het toch gewoonweg “klapband”. De film gaat immers over a movie sound recordist (John Travolta) who accidentally records the evidence that proves that a car accident with a senator running for president was actually murder and consequently finds himself and the girl he saved from drowning in the car (Nancy Allen, de toenmalige echtgenote van de Palma) in danger. Het is overduidelijk een allusie op het feit dat Edward Kennedy uiteindelijk tot president van de Verenigde Staten gekozen zou zijn, als hij niet betrokken was geweest bij het zogenaamde ‘Chappaquiddick-incident’.
Op 18 juli 1969 vertrok Kennedy na een feestje op het eiland Chappaquiddick met Mary Jo Kopechne in zijn auto. Hij vertelde later dat hij op een onverlichte weg verkeerd gereden was en toen per ongeluk met zijn auto van een houten bruggetje was afgereden, waarbij deze ondersteboven in het water terechtkwam. Kennedy waarschuwde de politie in eerste instantie niet, maar probeerde met enkele vrienden Mary Jo Kopechne te redden. Zij kwam echter om het leven. Daarna ging hij zonder de politie te waarschuwen terug naar zijn hotel. De volgende dag werd de auto door voorbijgangers gevonden, waarna de politie Kennedy arresteerde.
Het incident groeide uit tot een schandaal, waarbij Kennedy ervan beschuldigd werd dat hij dronken was geweest en niet alles had gedaan om zijn passagier te redden. Uiteindelijk pleitte hij schuldig aan het verlaten van de plaats van een ongeluk met persoonlijk letsel. Hij kreeg slechts een voorwaardelijke straf. Brian De Palma got the idea for the story while doing the sound mix on his previous movie, Dressed to Kill (1980).
Al Pacino was director Brian De Palma’s first choice for the role of Jack Terry. When he proved unavailable John Travolta was signed, prompting a suggestion from at least one studio executive to cast Olivia Newton-John, Travolta’s Grease (1978) co-star, in the role of Sally (which De Palma of course refused).
Quentin Tarantino stated in an interview that this film is his favorite Brian De Palma movie. In fact, Tarantino cast John Travolta in Pulp Fiction (1994) because he liked his performance in this movie so much. (In the French version, John Travolta’s voice was dubbed by Gérard Depardieu.)
The film received mostly positive reviews from movie critics, including rave reviews by Pauline Kael and Roger Ebert. But the ending (including the Liberty Parade) supposedly made the movie suffer at the box office. During the editing process, two reels of footage with John T. racing through the streets through the police line, the parade & crashing through the store window were stolen, never to be seen again up to this very moment. This meant that the scenes had to be reshot at a cost of $750,000. Cinematographer Vilmos Zsigmond was no longer available, so he was replaced by László Kovács.
CASUALTIES OF WAR
Later volgden nog “The untouchables” en “Casualties of war” (1989), gebaseerd op waar gebeurde feiten die destijds werden blootgelegd door Daniel Lang in het tijdschrift The New Yorker. Het gaat met name over een patrouille die een Vietnamese vrouw meenam “om zich te amuseren”. Nadat ze collectief werd verkracht, werd ze koelbloedig neergestoken (in de film wordt ze neergeschóten omdat het afmaken met een mes te bloederig zou zijn). Een “banaal” oorlogsfeit zoals er zoveel gebeuren naar we mogen aannemen. Het zou dan ook nooit de geschiedenisboeken of het witte doek gehaald hebben, mocht één van de patrouilleleden (die zich afzijdig had gehouden) dit later niet bekend hebben gemaakt.
De film begint met een flashback door het feit dat deze man, die in de film de naam Eriksson krijgt (rol gespeeld door Michael J.Fox), in de metro een Oosterse vrouw ziet die hem terugvoert naar de hel van Vietnam en in de eerste plaats de hinderlaag waarin hij valt, zodat hij een zekere dood voor ogen ziet. Hij wordt echter gered door zijn overste Meserve (Sean Penn). Men voelt het al met de ellebogen: later zou deze Meserve verantwoordelijk zijn voor het misbruiken van die Vietnamese vrouw (Thuy Thu Le als Oahn, ze was aanwezig op het filmfestival in Gent) en de film gaat dus eigenlijk over de twijfels van Eriksson (die overigens niet helemaal “afzijdig” bleef in het hele verhaal, hij moest immers de wacht optrekken terwijl de vrouw verkracht werd). Ook de moord zelf dient te worden “gerelativeerd” in die zin dat ze misschien wel “koelbloedig” was, maar dan wel omdat de strijd met de Vietcong opnieuw was opgelaaid en de vrouw in die omstandigheden een “last” was voor de patrouille.
Hierdoor overstijgt de film het loutere oorlogsdrama omdat hij uitgroeit tot een bezinning over goed en kwaad. In hoeverre zijn Meserve en zijn manschappen slachtoffer van de omstandigheden? Is hun houding verschoonbaar?
Tenslotte besluit Eriksson – op het gevaar van zijn eigen leven – het misdrijf te melden aan zijn oversten. Maar deze gaan er licht overheen. Zo’n feiten “gebeuren nu eenmaal” in oorlogsomstandigheden. Daarom besluit hij uiteindelijk naar de pers (The New Yorker) te stappen.
Kortom, alweer een meesterwerk van De Palma, dat schril in contrast staat met z’n volgende film, “The bonfire of the vanities”. Dit was ongetwijfeld zijn grootste flop en daarvan heeft hij zich nooit hersteld. Ook niet met “Mission: impossible”. Brian De Palma was originally chosen to direct “The Ghost and the Darkness”, while Kevin Costner was going to star as Patterson. When The Bonfire of the Vanities (1990) turned out to be a box-office disaster, the studio withdrew their offer to De Palma, and Costner went on to do Bodyguard (1992).
“Carlito’s way” uit 1993 daarentegen bracht hem weer op het juiste pad, net zoals de Carlito (rol van Al Pacino) in de film probeert te doen. Doordat hij zich echter aan de “wet van de straat” wil houden, brengt hij zichzelf steeds weer opnieuw in nesten, tot en met de fatale afrekening natuurlijk. Hiermee verklap ik overigens niets, want de film wordt in flashback gespeeld.
Flashbacks maken ook een integraal onderdeel uit van “Snake eyes” uit 1998, waarin Nicolas Cage een rollercoaster aan emoties moet gestalte geven. In het begin is het dat van een opgeklopte (cocaïne gesnoven?) corrupte flik en aan het slot komt er een totaal overbodige liefdesaffaire om de hoek kijken, maar het middendeel is een intelligente reconstructie (uit diverse hoeken) van een politieke moord tijdens een bokswedstrijd, waarbij dus zoals gezegd veel flashbacks komen kijken, wat van de kijker toch wel enige aandacht vergt. Ikzelf heb hem thuis op televisie bekeken en kon dus geregeld het beeld stilleggen om met mijn vrouw (gespecialiseerd in speurwerk) te overleggen hoe alles nu precies in elkaar zat, maar dat is natuurlijk iets wat in de bioscoop (waarvoor een film toch op de eerste plaats is bestemd) totaal onmogelijk is.

FEMME FATALE
Voor “Femme fatale” uit 2002 schreef Brian De Palma zelf het scenario over een “femme fatale” (uiteraard), gespeeld door de Nederlandse Rebecca Romijn, die tijdens het filmfestival van Cannes meewerkt aan een diamantenroof. Enfin, “werken” is een groot woord, want haar taak bestaat erin de mannequin die de diamantenbeha draagt te versieren. Toegegeven, dit gebeurt in een redelijk “stomende” scène, die echter enigszins wordt verknald door het feit dat componist Ryuichi Sakamoto het nodig oordeelde er een pastiche van Ravels “Boléro” te moeten “ondersteken”.
Laura Ash, zo heet de “femme fatale”, bedriegt echter ook haar partners en verdwijnt met de volledige buit. Zeven jaar later duikt ze echter opnieuw op in Parijs als vrouw van de Amerikaanse ambassadeur (rol van Peter Coyote). Door toedoen van een paparazzo (Antonio Banderas) komen haar vroegere partners haar weer op het spoor…
Brian de Palma verrast met een “dubbel slot”. Bij het eerste “slot” blijkt het allemaal maar een droom te zijn geweest. Het verhaal gaat dan echter verder en op basis van de droom kan het hoofdpersonage “de realiteit ten goede keren”, zoals men dat dan in het magisch-realisme zegt. Deze film is daarvoor misschien nogal aan de simplistische kant, maar toch zitten er een paar mooie, typisch magisch-realistische elementen in. Zo loopt in de droomscène niet enkel het bad over, waarin het dromende hoofdpersonage zit, maar ook het aquarium, al is hiervoor uiteraard geen enkele aanleiding. Dit zou voor de aandachtige kijker echter een aanduiding moeten zijn dat deze scène zich niet in de realiteit afspeelt. Bij het “realistische” slot is ook mooi dat precies de zon in het hangertje dat de vrachtwagenchauffeur heeft gekregen voor de (bloedige) ontknoping zorgt.
Humo gaf als commentaar: “De Palma etaleert eens te meer zijn sterkste en zwakste kanten als filmmaker: briljante camerabewegingen en eigenzinnige montagetrucs, maar een echt boeiend verhaal gaat er niet achter schuil.”

THE BLACK DAHLIA
In 2006 volgde “The Black Dahlia”. Daarin slaagt hij er zelfs niet in om de plot van James Ellroy helder voor te stellen. Voor Ben Van Alboom op Klara is dat geen probleem: je moet op z’n minst de film twee keer bekijken, vindt hij. Maar een film diént niet om twee keer te bekijken. En al helemaal niet als het een thriller betreft!

PASSION
Zoals voor vriend en tijdgenoot Francis Coppola volgden na bejubelde films in de seventies en eighties dus woeliger tijden voor Brian De Palma. Met Passion (2012) probeerde hij opnieuw een voet tussen de deur te krijgen in Hollywood, al werd de film met Europees geld gemaakt en betreft dit een remake van Alain Corneau’s Crime d’Amour. Het verhaal is identiek: de manipulatieve Christine (Rachel McAdams) gaat steevast met de eer lopen voor het werk van naaste medewerkster Isabelle (Noomi Rapace). De rivaliteit ontspoort tot een misdaaddrama wanneer Isabelle het heft in eigen handen neemt. De Palma voegt weinig toe aan de plot, maar injecteert het verhaal wel met zijn eigen obsessies. Hij drijft de erotiek op (vooral de lesbische passages), gebruikt split-screens, stoeit met spiegels en droomsequenties. In al die details, die meer dan eens zijn voornaamste obsessie — Alfred Hitchcock dus uiteraard — verraden, kijkt de regisseur niet meer om naar zijn hoofdrolspeelsters. Het leidt tot bedenkelijke prestaties van een theatrale McAdams en een inerte Rapace, die staart als een konijn naar een lichtbak. Zo wordt De Palma een goochelaar met alleen oude trucs, in een film die nu al gedateerd aanvoelt, concludeert S.V. in de Gazet van Antwerpen van 29 juni 2013 en ik vrees dat ik hem gelijk moet geven. Overigens, Passion? Was er nu echt geen betere titel te bedenken?

DOMINO

Dat is ook het geval voor “Domino” uit 2019. “It’s a cool little espionage flick with a lot of Hitchcockian inspiration thrown in for good measure. It still manages to feel like a De Palma movie despite a smaller budget than some of his other projects. With movies like this I tend to worry about the intentions of the artist when turning terrorism to any minor or major extent into something that is meant to entertain, but I see no point here for any of this other than that the main character is both weak and flawed, just as we are; such is the point of any Hitchcockian thriller. Watch this film, don’t attempt to gather any major message or fact from it because it will just begin to drive you crazy. It’s great entertainment, and not much else beyond that.” (mrhappy227 op de IMDb)

De IMDb heeft het ook over “an English-language Belgian film”, maar dat is serieus overdreven. Akkoord, de terroristen kijken op een bepaald moment naar VTM met Bieke Ilegems als newsanker (ook al zijn ze Franstalig) en de aanslag op de rode loper (o.a. op Ella-June Henrard) wordt dus verondersteld in Gent te zijn, maar in de film spreekt men op een bepaald moment over Amsterdam… Alleen de windmolen die clichématig moet aanduiden dat men in Nederland is, blijkt uiteindelijk in Oedelem te staan! Om maar te zeggen hoe slordig men met die gegevens is omgesprongen. Trouwens, wat betekent de titel? Dat wordt nergens uitgelegd…

De Palma complained about the difficult production conditions: “I had a lot of problems in financing. I never experienced such a horrible movie set. A large part of our team has not even been paid yet by the Danish producers. The film is finished and ready to go out, but I have no idea what its future will hold, it is currently in the hands of the producers. This was my first experience in Denmark and most likely my last.” It was the second movie that Carice van Houten and Guy Pearce have done together, after they hooked up in Brimstone (2016). They have only one scene together at the finale, although they don’t exchange dialogue. (IMDb)

Ronny De Schepper

Referentie
Raf Butstraen, Een harde film over harde feiten, Het Nieuwsblad 25/1/1990.