Staf Bruggen (1893-1964)

Het is vandaag al 55 jaar geleden dat de Vlaamse theaterlegende Staf Bruggen is overleden.

De activiteiten van Staf Bruggen (geboren op 16 februari 1893 in Schaarbeek) waren na zijn studies aan het Antwerpse conservatorium reeds in 1911 begonnen bij het Kristen Vlaams Toneel. Een jaar later is hij betrokken bij Pro Westlandia, die voordrachten verzorgt in Frans-Vlaanderen. Krijgsgevangen genomen in de eerste slag bij de IJzer komt hij in het kamp van Göttingen terecht, waar hij het Krijgsgevangentoneel uitbouwt, samen met o.m. Edgard de Pont en Jef Goossenaerts.
Na de wapenstilstand ontmoet hij het Fronttoneel, waarvan Cyriel Verschaeve in 1917 één van de initiatiefnemers was (als reactie op “Le Théâtre de la Reine”), samen met Juliaan Platteau en Dr.J.O.De Gruyter, en wordt hij leider van het Vossentoneel. Uit de versmelting van het Vossentoneel en het Fronttoneel zou in 1920 het Vlaams Volkstoneel groeien. Deze groep (met o.a. Maurits Cottinie en actrice Tilly Van Speybrouck, waarmee Bruggen in 1921 huwt) heeft zich tot doel gesteld niet enkel het theater maar ook het Vlaamse bewustzijn uit te dragen tot in de kleinste dorpjes. Van 1920 tot 1924 werd het V.V. geleid door Dr.De Gruyter, maar daarna werd onder de leiding van Johan de Meester avant-gardetoneel gebracht in een evolutie “van provincialistische begrenzing naar een Europese dimensie”.
Syndicale eisen en een conflict met directeur Jan Boon, tevens hoofdredacteur van “De Standaard” (het drie bladzijden tellende “recht op antwoord” van Bruggen aan die krant is een bijzonder document) leidde in 1930 tot een breuk in het Vlaams Volkstoneel. Hieruit ontstond het Nieuwe Volkstoneel (later het Nationaal Vlaams Toneel) met Bruggen als regisseur en vormer van toneelspelers. Maar ook dat liedje bleef niet duren. Op 1 juni 1934 kwam de inboedel onder de hamer terecht op de Gentse Korenmarkt.
Nu ontstond de Groep Staf Bruggen. Deze bleef overeind tot aan de mobilisatie. Toen kwam hij onder de bezetting haast automatisch aan het hoofd van de Nederlandse Stadsschouwburg te Gent. Zijn eerste seizoen bevat onder het motto “Geen rijker kroon dan eigen schoon” uitsluitend Nederlandstalig werk. Dat ziet er op het eerste gezicht dus verdacht uit, maar één van zijn regisseurs was b.v. Rudi Van Vlaenderen, die toen al bekend stond als “communist” (*).
Het nieuw opgerichte Nieuwe Vlaamse Volkstoneel van Marcel Ameye, één van de leerlingen van Staf Bruggen, was – alhoewel het zich niet weerspiegelde in de keuze van de stukken – wél het gezelschap van de D-Vlag. De acteurs, of alleszins toch Walter Moeremans, waren zich daar niet van bewust. Op vraag van Staf Bruggen werd de naam nadien overigens veranderd in Volkstoneel.
In ’44 vraagt Bruggen zelf zijn schorsing en gaat hij van dan af aan de slag in het amateurtoneel (vooral openluchtspelen). Daarvoor krijgt hij een jaar voor zijn overlijden op 18 mei 1964 nog een erkentelijkheidsmedaille van de Belgische regering. Hij werd begraven op het Campo Santo in Sint-Amandsberg. Een jaar later werd voor een tweede maal het “Nederlands Toneel Gent” opgericht…

Ronny De Schepper

(*) Aldus mijn – helaas weer eens niet geciteerde – bron. Maar dit moet toch een vergissing zijn: Rudi was toen nog een kind. Wellicht bedoelde men zijn vader Michel. Deze heeft als opvolger van Staf Bruggen in 1944 nog herrie gehad met de Kulturstaffel (en is daardoor in de gevangenis beland), maar hem een “communist” noemen is wellicht wat overdreven…