Vandaag is het al 75 jaar geleden dat de Noorse schrijfster Sigrid Undset is gestorven.
Ze werd geboren in Kalundborg in Denemarken. Haar familie verhuisde echter naar Noorwegen toen zij amper twee jaar oud was. Ze schrijft dan ook in het Noors.
Haar bekendste werk is “Kristin Lavransdatter”, een modernistische trilogie over het leven in Scandinavië in de middeleeuwen, waarmee ik wil zeggen dat het weliswaar een historisch werk betreft, maar dat het zeker geen romantisch escapisme is maar veeleer een realistische benadering van mens en milieu. Het boek werd van 1920 tot 1922 in drie delen gepubliceerd. Het beschrijft Noorwegen in de tijd dat het land nog katholiek was (ten tijde van Undset was het eerder protestant) en misschien is het dan ook niet echt verwonderlijk dat zij zich in 1924 bekeert tot het katholicisme.
In 1928 kreeg ze de Nobelprijs voor de Literatuur. Dat was wellicht n.a.v. de publicatie van “Olaf Audunszoon”, wat de mannelijke tegenhanger van “Kristin Lavransdochter” kan worden genoemd. In het Engels werd het uitgegeven in vier delen als “The Master of Hestviken”. De titels van de vier delen zijn “The Axe”, “The Snake Pit”, “In the Wilderness” en “The Son Avenger”. De oorspronkelijke versie in het Noors bestond dan weer slechts uit twee delen: Olav Audunssøn i Hestviken and Olav Audunssøn og Hans Børn, from 1925 to 1927. Zelf heb ik begin 2023 het eerste deel hiervan gelezen in het Nederlands (vertaling Dr.A.Snethlage, uitgeverij Meulenhoff 1975). Dat deel is dan weer op zichzelf ook weer een trilogie: Olav Audunszoon treedt in het huwelijk, Ingunn Steinfinnsdochter en Olav Audunszoons geluk. Enkel dit derde deel speelt zich overigens in Hestviken af. De titel doet een beetje de wenkbrauwen fronsen, aangezien Olav met het ene ongeluk na het andere te kampen krijgt, maar op p.377 wordt de titel min of meer verklaard. (*)
Hestviken is a fictional mediaeval farm on the East side of the Oslo fjord. The series is set partly during the Civil war era in Norway, in which period the Bagler faction frequently established themselves in the nearby Viken area. It’s inspired by the summer cottages located in Hvitsten, near Drobak. In the 1920s, Sigrid Undset resided there for a brief period.
Written in the direct aftermath of Undset’s conversion to the Catholic Church, the tetralogy presents in a clearly favorable light the Medieval Church with its institutions and rituals; the saintly Bishop Thorfinn of Hamar as well as nearly all priests and monks appearing in the four books are positive characters. The series’ central theme is also preeminently Catholic: the tragedy of Olav, a deeply pious and upright man, who feels himself damned and cut off from God because of his unconfessed sin – having secretly killed his wife’s lover. Yet he cannot bring himself to confess that deed, as doing so would expose his beloved wife’s infidelity and destroy her good name, as well as exposing the illegitimacy of her son (**).
In 1929 publiceerde ze “Gymnadenia”, in 1937 vertaald als “Witte orchideeën”, een boek over haar bekering tot het katholicisme. Het boek vormt een tweeluik met “Het brandende braambos” (1931).
In 1940 vluchtte Undset naar de Verenigde Staten wegens haar verzet tegen nazi-Duitsland en meer bepaald de Duitse bezetting van haar land. Ze keerde pas terug in 1945 toen de nazi’s verslagen waren. Ze stierf in 1949 in Lillehammer.
Ronny De Schepper
(*) Iets wat eigenlijk helemaal niet terzake doet: de knecht van Olav heet Arnketil. Zegt je dat niets? Mij doet dat aan Jacques Anquetil denken, de beroemde (en beruchte) wielrenner. Dat was namelijk een Normandiër, dus een afstammeling van de Noormannen, en ik denk dat zijn naam aan deze Noorse naam ontleend is.
(**) Dit is eigenlijk wel een spoiler van belang, want waar ik nu zit (p.100 ongeveer), is dit hoegenaamd nog niet aan bod gekomen (dat zal pas op p.261 zijn, maar dan zijn we al over halfweg!). Op dat moment gaat het boek, ondanks het feit dat er geen onvertogen woord valt, eigenlijk over seks. De jonge Olav is als zevenjarige door zijn vader beloofd aan de dochter (Ingunn) van diens vriend (Steinfinn). Als kort daarna zijn vader sterft, wordt Olav als pleegzoon door Steinfinn opgevoed. Op een bepaald moment (de leeftijd wordt niet gespecifieerd, maar zelf moet ik altijd denken aan de tekst van “Happy birthday sweet sixteen” van Neil Sedaka) wordt Olav zich bewust van de seksuele aantrekkingskracht van Ingunn (mooie ingehouden pagina’s van Undset) en ervan uitgaande dat ze toch aan elkaar zullen worden uitgehuwelijkt, nemen ze alvast een voorschot op wat hun te wachten staat. Maar als dan ook Steinfinn sterft zonder hen officieel te kunnen uithuwelijken, komen ze daardoor in grote moeilijkheden. Zelf heb ik het daar wat moeilijk mee. De Bagler-dynastie wordt volgens Wikipedia op het einde van de twaalfde eeuw gesitueerd en ik vraag me af of voorhuwelijksbetrekkingen in die tijd echt zo riskant waren, al weet ik ook wel dat er ook verdeling van bezittingen aan te pas komt, toch vraag ik me af of Undset hier haar bekering tot het katholicisme niet laat doorwegen? De seksualiteit van Ingunn is trouwens de drijvende kracht van het boek: eerst met de voorhuwelijksbetrekkingen, nadien door de flirt met de IJslandse flierefluiter, als Olav voor een aantal jaren verbannen is. Zelfs op het moment dat ze zo verzwakt is door een aantal dode kinderen te baren en de priester terecht opmerkt dat het beter zou zijn dat ze een jaar apart zouden leven, dan nog wil ze daar geen afstand van doen: “Wanneer ik dood ben, (…) zal jij met een jonge, frisse vrouw trouwen en zonen krijgen met haar. (…) Ik blijf niet lang leven, Olav, laat mij bij je mogen blijven de korte tijd die ik nog heb!” (p.359) Op die manier is Undset zowaar een voorloopster van chiclit, maar dan zonder de negatieve connotaties. De verholen manier waarop ze over de vrouwelijke seksualiteit schrijft, is zelfs de grote aantrekkingskracht van het boek. Wel jammer dat ze voor het mannelijke personage niet zo roldoorbrekend is: Olav vindt immers dat zijn eer dient gewroken te worden, ondanks dat hij de “flierefluiter” wel kan lijden. Toegegeven, dat zal wel historisch juist zijn.
dagelijks iets degelijks 