Frans C.Lemaire (1927-2021)

Ik verneem zopas dat in februari (volgens de ene bron op de 20ste, volgens de andere op de 21ste) de Waalse musicoloog Frans C.Lemaire is overleden (foto YouTube). Hij is o.m. de auteur van Le destin juif et la musique (2001). Daarin heeft hij het o.a. over het ontstaan van de Klezmermuziek…

Instrumentale muziek als onderdeel van de joodse eredienst werd in 70 na Christus verboden, toen de tweede tempel van Jeruzalem werd verwoest. Die “rouwperiode” duurde zo maar eventjes tot in de middeleeuwen! Toen dook er met mondjesmaat weer instrumentale muziek op in de synagogen en dan meer bepaald voor “prettige” feesten, zoals Pourim (de bevrijding van de joden uit Perzië) of Simha Torah (het feest van de Torah).

Over “wereldse” instrumentale muziek is de informatie al even schaars. Pas in de vijftiende eeuw zijn er documenten waaruit men kan afleiden dat groepjes muzikanten (amateurs zowel als professionelen) het land afreizen. Doorgaans is hun status vergelijkbaar met die van bedelaars, maar sommigen slagen er toch in een zekere faam te verwerven. Deze klezmermuzikanten of klezmorim spelen op joodse feesten zoals barmitzwah of besnijdingen, maar toch vooral op bruiloften. Hun repertoire bestaan dan ook voornamelijk uit dansmuziek (bulgars, freilachs, khossidis en shers).
Klezmer is van oorsprong de muziek van de jiddisch sprekende joden in Oost-Europa (jiddisch is een mengeling van Duits en Hebreeuws). De jiddische benaming ‘klezmer‘ spruit uit twee Hebreeuwse woorden ‘kley‘ (werktuig) en ‘zemer‘ (musiceren). Klezmer paart een lach aan een traan. De vaak vrolijke muziek blijkt bij nadere beschouwing toch in een (aangepaste) mineurtoonschaal te staan.
Wegens het antisemitisme werden de conservatoria meestal aan de joodse muzikanten ontzegd, zodat zelfs de professionelen autodidacten waren, die vaak niet eens muziek konden lezen.
Klezmer als aanduiding voor het muziekgenre geraakte pas sinds de klezmerrevival in de jaren zeventig in zwang en vormt een smeltkroes aan stijlen. In de klezmermuziek vind je naast veel balkaninvloeden (Roemeens, Russisch, Grieks) oriëntaalse en zigeunerinvloeden terug. Begin deze eeuw zijn daar nog het jiddische theater en weer later de jazz bijgekomen.

Met dank aan Betty De Leeuw.

Beknopte bibliografie
Frans C.Lemaire, Le destin juif et la musique, 2001.