Fons Mariën las De wereldwandelaars. Een verbond van idealisten van Wim Willems.
‘De wereldwandelaars’ is een boek van de Nederlandse historicus Wim Willems (1951). Hierin reconstrueert hij het verhaal van ‘een verbond van idealisten’, zoals de ondertitel luidt. Het gaat met name in eerste instantie om drie mannen (Bram Mossel, Frans van der Hoorn en Gerard Perfors) die in 1911 beginnen aan wat ze een wereldreis noemen, die ze te voet willen afleggen. Later voegt zich Marie Swarts, de vriendin van Gerard bij dit gezelschap. Rijk waren ze geenszins, de drie jongelui komen uit een kansarm milieu. Ze hopen hun voettocht te financieren door het verkopen van postkaarten die ze hebben laten maken en waarop ze afgebeeld staan samen met een summiere uitleg over hun reis. Het zijn ook ‘idealisten’ in de zin dat ze geheelonthouders zijn, vegetarisch leven en pacifist zijn. Sommigen hebben ook interesse voor Esperanto als wereldtaal. De jongelui hebben een socialistische inspiratie. Ze doen hun reis allesbehalve in luxueuze omstandigheden.
Ze vertrekken te voet in Amsterdam, onder grote belangstelling. En trekken vervolgens door Nederland, Duitsland, de Oostenrijkse dubbelmonarchie (Marie Swarts voegt zich bij hen in Wenen, na een treinreis), de Balkanlanden. Dan maken ze een bootreis naar Constantinopel, van daar gaat de reis per boot naar Alexandrië van waaruit zij enkele plaatsen in Egypte verkennen, later gaat het verder naar Jeruzalem. Hun reis eindigt daar ondanks hun plannen om verder naar Azië te reizen. Inmiddels is immers de Eerste Wereldoorlog uitgebroken en ze verblijven in een gebied dat deel uitmaakte van het Ottomaanse rijk. Bram Mossel, Gerard Perfors en zijn vriendin keren per boot terug naar Nederland.
Wim Willems heeft zich grondig gedocumenteerd en baseert zich in de eerste plaats op de inhoud van een koffer die een kleindochter van Gerard Perfors bewaard heeft, waarin brieven, dagboeken, tekeningen en foto’s van Bram Mossel. Aan de hand van deze documenten, herinneringen van nakomelingen en andere bronnen reconstrueert hij het hele verhaal. Dat verhaal stopt niet bij het einde van hun reis, hij verhaalt hoe het verder met hen gegaan is. Bram Mossel werd tijdens de Tweede Wereldoorlog als Jood opgepakt en afgevoerd naar een Duits kamp waar hij zijn dood vindt. Gerard Perfors huwt met Marie, engageert zich na 1917 in de communistische partij van Nederland. Frans van der Hoorn blijft in het Palestijnse gebied, waar hij werk vindt bij de kibboets van geëmigreerde joden. Hij zal er een belangrijke rol spelen in de landbouw en tuinbouw, huwt er en blijft er tot zijn dood in 1947.
De auteur probeert na te gaan in hoeverre de ‘wereldwandelaars’ de idealen uit hun jeugd behouden. Dat lukt slechts ten dele. Frans bijvoorbeeld zet zijn pacifistisch ideaal aan de kant wanneer de kibboets aangevallen worden door Arabieren, die toen al problemen hadden met de immigratie van joden. Bijzonder interessant is dat dit hele verhaal van individuen is ingebed in historische gebeurtenissen. Dat zorgt ervoor dat het hele boek het niveau van de individuele verhalen te boven stijgt.
Fons Mariën
dagelijks iets degelijks 