George Orwell (1903-1950)

Vandaag is het zeventig jaar geleden dat de Britse schrijver George Orwell is overleden.

George Orwell (die toen hij in Eton zat nog les heeft gekregen van de 23-jarige Aldous Huxley) is natuurlijk het meest bekend van zijn sombere toekomstroman “1984” of van zijn afrekening met het stalinisme (“Animal farm”), maar in “Homage to Catalonia” beschrijft hij zonder zelfverheerlijking zijn lotgevallen als vrijwilliger in de Spaanse burgeroorlog eind jaren ’30. Hij wist dat er wat moest ondernomen worden tegen het oprukkende fascisme en trok dan ook naar het front. Niet voor een land, wel voor een overtuiging. Faut le faire!
Dit boek is bij vlagen écht grappig (wanneer Orwell de kaduuke wapens bespreekt), bloedstollend (de passage waarin hij tijdens de nacht door de loopgraven rent), nuchter (zijn analyse van het gebeuren). Die nuchterheid maakt dit alles tot een groot werk. Een schitterend geschreven document, een waardig bidprentje bij de dood van een mooie droom.
Pas terug van het front (Orwell werd geraakt in zijn nek en was daardoor niet meer geschikt voor de strijd) schreef hij z’n lotgevallen op. Je zou verwachten: nu krijgen we een lofzang op het communisme… Neen, niets van dit alles. Hij ontleedt het falen van het communisme in Spanje tot op het bot: de vriendjespolitiek Rusland Frankrijk waarvan de Spaanse communisten uiteindelijk het slachtoffer werden, de onderlinge strijd tussen de verschillende communistische verzetstroepen, enz.
Anderzijds is na zijn dood uitgelekt dat Orwell aan de Britse geheime dienst gegevens verschafte over schrijvers en journalisten met communistische sympathieën. Orwell wilde graag medewerken om een vrouw van MI5 te imponeren (hij was krampachtig op zoek naar een echtgenote, omdat hij net weduwnaar was geworden en met een geadopteerde peuter zat, en hij besefte dat zijn gezondheid niet zou verbeteren en hij vreesde voor zijn jongetje) en hij vertelde niks nieuws: everyone knew who was a fellow traveller.
Deze tekst is geschreven op basis van de opmerkingen die twee vrienden/lezers van mijn blog hebben gemaakt op mijn oorspronkelijke tekst over Orwell. Maar Julian Barnes denkt er anders over: “Op St.Cyprian’s (*) gaf Blair (**) jongens aan wegens homoseksuele escapades – ‘een van de situaties waarin het gepast was te klikken’. Tientallen Jaren later verklikte Orwell tijdens de Koude Oorlog (***) politiek onbetrouwbare personen aan het ministerie van Buitenlandse Zaken.” (p.57)
Dat die opwelling van homofobie geen jeugdzonde was, wordt enkele bladzijden verder duidelijk: “Zijn karikaturale typering van Joden is op het antisemitische af, en hij is stelselmatig homofoob en doet het daarbij voorkomen alsof ‘linkse flikkers’ en ‘nichterige dichters’ algemeen gebruikte sociologische termen zijn.” (p.61)
Het grappigste is nog dat beide Orwell-supporters tevens grote fans zijn van Virginia Woolf en haar Bloomsbury-kring. Niet Orwell evenwel: “Orwell gebruikte woorden als ‘sophisticated’, ‘intellectueel’ en ‘intelligentsia’ in misprijzende zin, moest niets hebben van de Bloomsbury-kring, en verwachtte niet alleen maar hoopte zelfs dat De negerhut van oom Tom langer in de verkoop zou blijven dan het werk van Virginia Woolf.” (p.60)

Misschien heb ik wel een Orwell-trauma opgelopen, want ik heb hier mijn lesfiche bij de hand van mijn proefles voor het aggregaat, die werd beoordeeld door mevrouw Mennens van het Atheneum Ottogracht, die me was aangeraden door Jan Vermeersch (toen nog trotzkist). En toen werd ik ook al afgemaakt omwille van mijn opvattingen over Orwell. Ik citeer:

“Get your facts straight: Orwell was in the anarchist international brigades (P.O.U.M.)”

“Use dictionaries and encyclopedias to look things up”

En dan ook, totally unrelated, maar duidelijk de sfeer weergevend waarin deze les verliep:

“Do not comment on your own problems, difficulties etc. They are of no interest to the pupils“

En de eindconclusie is dan ook onverbiddelijk:

“Very insufficiently prepared”

Enfin, dat alles zou me toch niet beletten om mij in Londen te laten fotograferen voor het huis waar Orwell nog heeft verbleven (zie foto). Maar toegegeven, we waren het puur toevallig tegengekomen in de buurt van Notting Hill, we waren er zeker niet opzettelijk naar op zoek gegaan!

Ronny De Schepper

(*) De kostschool voor rijkeluiskinderen, waar Orwell tegen halve prijs school mocht lopen omdat hij zo briljant was.
(**) Eric Blair, de echte naam van George Orwell.
(***) De ironie wil dat volgens sommige Orwell de uitvinder is van deze benaming.

Referentie
Julian Barnes, “George Orwell en de verdomde olifant” uit “Uit het raam” (Through the window), Amsterdam/Antwerpen, Uitgeverij Atlas Contact, 2012