James Hilton (1900-1954)

Het is ook al 65 jaar geleden dat de Engelse auteur James Hilton is gestorven. In december 2010 heb ik zijn bekendste werk “Lost horizon” gelezen. Het is uiteraard geen Grote Literatuur, maar het is wel een klassieker in het fantasy-genre en ik moet toegeven dat ik het graag heb gelezen.

James Hilton, eigenlijk Glen Trevor (Leigh 9 september 1900 – Long Beach 20 december 1954) was een Engelse schrijver, die studeerde in Cambridge. Aansluitend werkte hij als journalist in Londen. Zijn roman “Lost Horizon” schreef hij in 1933 en hij werd verfilmd in 1937. Het gaat over vier Britten die een vliegtuigongeluk overleven en terechtkomen in een klooster aan de voet van de Tibetaanse berg Karakal. Het overweldigend mooie klooster draagt de naam Shangri-La.
Het boek is geïnspireerd op de beschrijving van de Portugese missionaris en ontdekkingsreiziger Estêvão Cacella van het fictieve land Shambala, een woord dat feitelijk alleen Sanskriet is voor vrede/rust/geluk. Vermoedelijk heeft Hilton dit verhaal teruggevonden in een reeks reisverhalen uit Tibet, gepubliceerd in de National Geographic door de verkenner en botanicus Joseph Rock. De afgelegen locaties die hij (*) bezocht vertonen grote gelijkenissen met het fictieve Shangri-La. Een van die plaatsjes, Zhongdian, draagt nu zelfs officieel de naam Shangri-La.
De foto toont een plaats “somewhere in the southeast tip of the Qinghai-Tibet plateau, the highest plateau in the world,” namelijk “Diqing, now a prefecture in Yunnan Province, China.” De plaats wordt door de toeristische diensten van China gepromoot als “most likely to be Shangri-La”.
Alhoewel ik de bekommernis om het binnenrijven van vreemde deviezen maar al te zeer begrijp, is het toch een merkwaardig feit dat de Chinese Volksrepubliek openlijk publiciteit maakt voor een boek dat duidelijk boeddhistisch is van inspiratie en dat zich op de koop toe in het grensgebied tussen China en Tibet afspeelt.
Uiteraard is dergelijk “paradijs” slechts een escapistische wensdroom in een generatie die in angst leeft voor de algehele vernieting: “He foresaw a time when men, exultant in the technique of homicide, would rage so hotly over the world that every precious thing would be in danger, every book and picture and harmony, every treasure garnered through two milleniums, the small, the delicate, the defenseless – all would be lost like the lost books of Livy, or wrecked as the English wrecked the Summer Palace in Pekin.” (p.115-116)
Ook het hoofdpersonage Hugh Conway (**), heeft een “oorlogsverleden”: “I don’t know whether you classify the people who come here, but if so, you can label me ’1914-1918′ (…) I used up most of my passions and energies during the years I’ve mentioned, and though I don’t talk much about it, the chief thing I’ve asked from the world since then is to leave me alone.”
Shangri-La staat ook soms symbool voor het eeuwige leven (zelfs op het omslag van het boek) maar dat is eigenlijk niet zo: “We are not workers of miracles; we have made no conquest of death or even of decay. All we have done and can sometimes do is to slecken the tempo of this brief interval that is called life. We do this by methods which are as simple here as they are impossible elsewhere: but make no mistake; the end awaits us all.” (p.112)
Er zit overigens een tegenstrijdigheid in die verlengde levensstijl. Dat gelukzalige gevoel wordt immers bereikt door een soort van contemplatie, “rustige vastheid” zou Herman Van Rompuy zeggen, of letterlijk “dolce far niente”. Dat valt weliswaar aan te nemen voor diegenen die al een zekere leeftijd hadden toen ze de vallei betraden en die leeftijd dan konden prolongeren, maar wie nog jong en vitaal was, die blijft dan ook gedurende honderd jaar of meer jong en vitaal. En dàn kan je je gaan afvragen of de hormonen niet gaan opspelen. Toegegeven, Hilton gaat de discussie niet uit de weg (p.136-137 in de editie die ik heb gelezen, dat is de 59ste druk van Pocket Books uit New York in 1965), maar de oplossing die hij aanreikt is niet echt overtuigend. Dit plaatst me in de positie van Mallinson, de jongste van het gezelschap, die met zijn nog werkende hormonen de (uiterst magere) plot van het verhaal uiteindelijk toch op gang brengt om het boek naar een overhaast einde te leiden.
Er is overigens nóg een paradox en deze komt helemaal niét ter sprake. Barnard, de Amerikaan bij het gestrande kwartet, heeft het op een bepaald moment over bezoekjes die hij vanuit het hoger gelegen klooster brengt aan de eigenlijke vallei in een draagstoel. Dan moeten hem dus dragers ter beschikking staan. We hebben het hier dus niet over een klassenloze maatschappij. En van zodra er klassenonderscheid is, kan men zich afvragen of met name die dragers of andere bedienden zich wel zo goed in hun vel voelen als de heren (want er zijn bijna geen dames) die ze moeten bedienen…
Toch spreekt vooral in de popmuziek Shangri-La blijkbaar tot de verbeelding en wordt het op allerlei manieren overdrachtelijk gebruikt. Voorbeelden van bands die zich erdoor hebben laten inspireren zijn Electric Light Orchestra, The Kinks, Jack Jersey, Gerard Joling en Grandaddy. Mark Knopfler noemde zijn vierde soloalbum Shangri-La. En natuurlijk waren er The Shangri-Las waren een legendarische damesgroep die echter niét onder leiding van Phil Spector classics opnamen als Leader of the pack, zoals op Wikipedia staat, maar die wel het blanke antwoord van producer Shadow Morton waren op The Ronettes en The Crystals van Phil Spector. The Shangri-Las waren twee blanke tweelingen uit New York: leadzangeres Mary Weiss en haar zus Liz samen met Marge en Maryanne Ganser. Ze deden onder meer een beroep op het schrijvende echtpaar Jeff Barry en Ellie Greenwich, maar toch waren zij vooral het geesteskind van George “Shadow” Morton. Deze vroegere klasgenoot van Ellie Greenwich kon zelf geen muziek schrijven, maar hij vertelde haar wel de verhaaltjes die hij voor de Shangri-Las bedacht. Zoals zijn bijnaam het reeds aangeeft, waren deze meestal nogal somber van aard.
Een dergelijk boek nodigt natuurlijk ook uit tot het schrijven van “sequels” of “spin-offs”. Een paar voorbeelden:
Haliwell, Leslie, Return to Shangri-la: Raiders of the Lost Horizon, ISBN 978-0586070819
Cooney, Eleanor & David Altieri, Shangri-la: Return to the world of Lost Horizon, ISBN 978-0688128722
DeMarco, Frank Messenger: A sequel to Lost Horizon, ISBN 978-1571740137
Tot slot, nog een ander boeken uit het omvangrijke oeuvre van James Hilton werd een bestseller. Met name “Goodbye, Mr. Chips” uit 1934. Ook deze roman werd succesrijk verfilmd. Het hoofdpersonage, Mr.Chipping, is wellicht gebaseerd op de vader van de schrijver, John Hilton, the headmaster of Chapel End School in Walthamstow. Hilton was born in Wilkinson Street, Leigh, and there is a teacher in Goodbye, Mr. Chips called Mr Wilkinson. The setting for Goodbye, Mr. Chips is believed to have been based on the Leys School, Cambridge, where James Hilton was a pupil.
Hilton, who lived and worked in Hollywood beginning in the mid-1930s, won an Academy Award in 1942 for his work on the screenplay of Mrs.Miniver, based on the novel by Jan Struther.
But not everything Hilton touched turned into gold. E.g. he co-wrote the book and lyrics for Shangri-La, a disastrous 1956 Broadway musical adaptation of Lost Horizon.
Hilton’s books are sometimes dismissed as sentimental celebrations of English virtues. This is true of Mr. Chips, but some of his novels had a darker side. Flaws in the English society of his time — particularly narrow-mindedness and class-consciousness — were frequently his targets. His novel We Are Not Alone, despite its inspirational-sounding title, is a grim story of legally approved lynching brought on by wartime hysteria in Britain.

Ronny De Schepper
(met dank aan Wikipedia en de Chinese toeristische dienst)

(*) “Hij” is dus Joseph Rock. Bij mijn weten is Hilton nooit zelfs maar in de buurt geweest van Shangri La.
(**) The Danish father of the mathematician Sir Christopher Zeeman, Christian Zeeman, has been claimed to be the model for the hero of the story. He disappeared while living in Japan (where Christopher Zeeman was born in 1925), and was reputed to be living incognito in a Zen Buddhist monastery.