25 jaar geleden: “Het Salon” in het NTG

Sam Bogaerts was vanaf het seizoen 1993-1994 verantwoordelijk voor “Het Salon”, een “experiment” dat in dat seizoen is van start gegaan in het NTG. Sam Bogaerts is in Gent terechtgekomen na zijn “Hollands avontuur” (aan Toneelgroep Amsterdam hield hij naar eigen zeggen namelijk een heroïneverslaving over). Hij is altijd al een speciaal geval geweest. Hij is pas naar de toneelschool getrokken toen hij reeds 27 was. Daarvóór deed hij allerlei jobs: boekhouder, chauffeur, dokwerker, expediteur… Hij had immers zelfs niet eens de middelbare school uitgedaan. Het was pas toen zijn huwelijk op de klippen liep en hij een meisje ontmoette dat toneel studeerde dat hij ook enige belangstelling voor toneel begon te ontwikkelen. Ik zeg wel “enige”, want eigenlijk gaat hij ook nu nog altijd enkel “om professionele redenen” naar theater. Hij vindt het immers niet vervelend, maar overbodig. Zelfs het conservatorium in Brussel heeft hij niet afgemaakt, omdat hij ruzie kreeg met Jan Decorte (terecht m.i.: hij moest iemand écht pijn doen en dat weigerde hij). Dat maakte evenwel niet veel uit, want hij had toen al De Witte Kraai gesticht.

Wat Het Salon betreft, had ik de indruk dat Bogaerts vooral Philippe Ceulemans met de “vuile kommissiekes” opzadelde. Ceulemans is eigenlijk een technieker, die echter ook wel als acteur is te zien in dit wekelijks wisselende “work in progress”. De andere min of meer vaste acteurs waren Robby Cleiren, Sarah de Bosschere, Günther Lesage, Katrien Meganck, Luc Nuyens, Jobst Schnibbe, Tania Van der Sande (foto), Tom van Dyck en Kaat van Zomeren. Daarnaast was er ook nog Stef de Paepe voor de dramaturgie, Valentine Kempynck voor de vormgeving en Patrick van Oostende voor het licht.
Op een debat van de Culturele Centrale in de Rode Pomp op 24 april 1994 zei Frans Redant (terecht) dat hij het Salon als een “stunt” beschouwde, “die eigenlijk niet thuishoort bij een klassiek repertoiretheater“. Toen daarop Dirk Pauwels opmerkte dat men “met de aanstelling van nieuw talent toch niet kan wachten tot de oude garde doodvalt,” antwoordde Redant (toch ook weer terecht) dat hij het ontslag van oudere acteurs (zoals dat in de KVS is gebeurd) “reserveerde voor fascisten“. Om maar te zeggen dat het toch wel een complex probleem is.
Toch merk ikzelf bij “Duifke Klok” van Karst Woudstra op: “Wordt het ensemble van het NTG langzaam maar zeker niet stokoud? Dreigt verstarring niet alom? Is het écht zo’n crisis dat er geen klein budgetje afkan voor een jonge gastactrice of een Italiaanse gastarbeider in een figurantenrolletje?” (5 februari 1994)
Eigenlijk was het de bedoeling de Minnemeers als een “salon” in te richten, waarin dan deze jonge acteurs (sommigen waren zelfs nog student en dan merkwaardig genoeg van het Antwerpse conservatorium, die van Gent, o.a. Kader Gurbüz, vormden trouwens de toeschouwers) vanalles zouden uitproberen. De eerste keer dat ik ze aan het werk zag (2/11/93), was echter nog in de pas vernieuwde stadsschouwburg, waarin we trouwens een soort van rondleiding kregen, waar deze jongeren (meestal individueel) dan op diverse plaatsen een “nummertje deden”. Zo werd onder de titel “Vrouwen, Caligulas, Weltschmerz” een fragment opgevoerd uit “Dwangvoorstelling” van Karl Valentin (vanop het balkon aan het Sint-Baafsplein en met muziek uit “Die Walküre”), waarna Piet Jorens (van Charles et les Lulus) in de inkomhal een merkwaardige percussiesolo ten beste gaf. Daarna vertelde een “kuisvrouw” (Kaat Van Zomeren) het scheppingsverhaal zoals gezien door Arne Sierens en een ander meisje gaf haar versie van het sprookje van Grimm over Eénoogje, Tweeoogje en Drieoogje. Daarop volgde dan eindelijk iets wat voor een dialoog moest doorgaan (“De keizer en de maan” uit “Caligula” van Camus), waarna Arne Sierens een knappe bewerking had gemaakt van “Effie vertelt” uit “Slot Wetterstein” van Frank Wedekind, die door een “prostituée” (Tania Van der Sanden) werd verteld voor een met neonlamp verlicht raam, wat de voorbijgangers raar deed opkijken. In “Het laatste taboe” kregen we dan eindelijk – helemaal boven in het gebouw – wat samenspel, wat op een tekst uit “Marie-Claire” over het vrouwelijke geslachtsorgaan wel grappig was, maar het had toch ook iets kinderachtigs: vuile woordjes zeggen, hoe dapper! Nadien kwamen in het artiestenfoyer nog wat sketches van Karl Valentin (Vreemden, Droom, Aquarium, Bril, Weltschmerz), waarna ze op muziek van Queen (“Don’t try so hard”) uien pellend begonnen te huilen.
Kortom, het leek wel een beetje op patronaatstoneel, zoiets als een eindejaarsfeestje, maar ik gaf hen toch nog wat krediet, tot ze in de Minnemeers zelf begonnen. Daar haakte ik af, toen een hoop onzin van Sam Bogaerts zelf onder de titel “McDonald’s, hartstocht, paradox” als een heus toneelstuk werd gepresenteerd. Het eerste gedeelte bestond trouwens (na wat smartlappen van Willy en Willeke Alberti) uit de integrale uitzending van de BBC-uitzending “Forty minutes” over de opening van het eerste McDonald’s restaurant in Moskou. Ook voor de rest werd er veel tegen een videocamera gepraat (gezeverd eigenlijk) om dan te eindigen met een videofilmpje waarop drie naakte knapen nogal woest te keer gaan. Eigenlijk was dit eerder een bezigheidstherapie voor werkloze acteurs, waarvan het bij sommigen maar al te duidelijk was waarom ze werkloos zijn!
Deze indruk werd nog verstevigd toen ik maanden later, op aandringen van Ceulemans, toch nog een paar nieuwe “producties” ging bekijken. “De bittere tranen van Petra von Kant” van Rainer Werner Fassbinder b.v. haalde het niveau van een amateurtheater (al dient gezegd dat het ook gewoon een slecht stuk is), waardoor niet alleen ik, maar ook Pol Hoste b.v. tijdens de pauze ervandoor ging. Nochtans kan het Salon niet klagen over de belangstelling van insiders, want verder waren b.v. ook nog Josse De Pauw en Bert André aanwezig, maar ze zullen ook wel niet erg tevreden geweest zijn, neem ik aan (tenzij misschien omdat ze mochten roken tijdens de voorstelling: hoe progressief!). Vooral Arlette Weygers viel erg tegen als Sidonie von Grasenabb, omdat zij toch ook verondersteld wordt wat leiding te geven! Tania Van der Sanden was nog het beste in de titelrol, maar in de gegeven omstandigheden wilde dat eigenlijk niets zeggen. Zo kwam ook Kaat Van Zomeren als de onderdanige Marlene nog vrij aardig uit de hoek, maar dit was een zwijgende rol, dus heel veel kon er al niet misgaan. Nee, veel typischer voor het lage peil was Liesbet Swings als Karen Thimm, die we kort daarvoor ook al (als Siamese tweeling met Kaat Van Zomeren) hadden zien afgaan in “Bert en Bobke en andere komieken”, al was dit voor de rest toch een betere voorstelling. De grappen waren getekend wel beter dan geacteerd, maar kom, we hebben toch gelachen. Kamagurka nam trouwens bijna het hele stuk op video op. Tania Van der Sanden was onherkenbaar als moeder Euthanasie, Sam Bogaerts zelf ongenietbaar als kapitein Centimeterdiepte, Jobst Schnibbe was weer Hollands als altijd, Philippe Ceulemans deed buitensporig zijn best onder een schemerlamp, samen met Günther Lesage, die erg goed was op de “auditie”, terwijl ikzelf natuurlijk weer het meeste hield van Katrien Meganck, die naar “La vache qui rit” schreef om haar beklag te doen over het feit dat de kaasjes zo slecht opengaan (terecht!): “Een koe kan daar misschien om lachen maar ik niet.“
De show werd echter gestolen door Bert en Bobke, die ik evenwel niet kon thuisbrengen. Bert leek me wel al wat oud om nog een “veelbelovend talent” te zijn…
Voor de “finale” met het bijbelse “Hooglied” (30 april 1994) waren alle medewerkers opgetrommeld. Dit moest een erotisch-sensuele climax worden, maar buiten het feit dat er flink met eten en drank werd gesmost (Philippe Ceulemans moest zelfs kotsen: “We hebben al veel meegemaakt, maar dàt nog niet, hé Charel?“), werd de smachtende bijbeltekst echter meer onrecht aangedaan dan dat hij in de verf werd gezet.
In november 1994 maakte Sam Bogaerts dan bekend dat hij opstapte als huisregisseur bij het NTG. Eric De Volder van Ceremonia-producties volgde hem op bij Het Salon.

Ronny De Schepper