95 jaar geleden ging in Berlijn de eerste toneelbewerking van “De lotgevallen van de brave soldaat Švejk” in première.
Eigenlijk is het een satirische roman die werd geschreven door Jaroslav Hašek. Het boek werd in het Tsjechisch uitgebracht in 1923 onder de naam Osudy dobrého vojáka Švejka za světové války. Bedoeling was het verhaal in zes delen uit te brengen, er bestaan er echter maar vier doordat Hašek na het schrijven van deze delen in 1923 stierf aan tuberculose. De illustraties bij het boek zijn gemaakt door Josef Lada.
In de roman wordt verteld over de Praagse veteraan Josef Švejk en zijn avonturen in het leger. Het verhaal begint met het nieuws van de moord op Franz Ferdinand, het begin van de Eerste Wereldoorlog. Švejk wordt voor de oorlog tegen de Russen ingelijfd in het Oostenrijks-Hongaarse leger. Hij neemt de bevelen van zijn meerderen zeer letterlijk en voert deze tot in het absurde uit, waardoor hij het gezag ondermijnt. Doordat Hašek het boek niet heeft kunnen afmaken eindigt het verhaal abrupt, voordat Švejk heeft gevochten of in een loopgraaf heeft gezeten.
Het boek werd ook meerdere malen verfilmd. In 1972 werd er een TV-reeks naar gemaakt met de Oostenrijker Fritz Muliar in de hoofdrol en ikzelf zag in 1984 een bewerking door het Mechels Miniatuur Theater, waarover ik in De Rode Vaan volgende recensie schreef:
Na de « Goddelijke komedie » heeft het MMT weer een grootscheepse coproductie met het Mechels Stadspoppentheater op het getouw gezet en weer werd hiervoor de Tsjech Jan Dvorak aangetrokken voor de enscenering. De man bracht deze keer « nationale stof » mee, namelijk het in Tsjechoslovakije (maar ook over gans de wereld) enorm populaire verhaal van de brave soldaat Schweik. De auteur hiervan, Jaroslav Hasek is immers honderd jaar geleden geboren en feestelijkheden allerhande konden dan ook niet uitblijven. De Rode Vaan zal hierop trouwens niet achterblijven want binnenkort mag u een uitgebreide bijdrage hierover verwachten van Bob Francis, onze voormalige correspondent uit Praag.
Maar ondertussen kan u misschien toch al even langslopen in het MMT, want deze voorstelling is zeker de moeite waard. Op uitzondering van het nogal rommelige slot heeft Dvorak immers een uitstekende aanpassing van de boeken van Hasek afgeleverd. Het Brechtiaans episch-fragmentarische karakter — nog in de hand gewerkt door de wisseling van poppen en acteurs, soms tijdens dezelfde scène — vraagt wel een zekere inspanning van de toeschouwer, maar ze lòònt de moeite.
Anderzijds is het wel opvallend dat Dvorak eigenlijk een poppenregisseur is, want de acteursregie is een beetje te nonchalant aangepakt. Typisch daarvoor is de Schweik-figuur zelf, waarvoor Manu Verreth — ondanks de gelegenheidsinleiding waarin dramaturg André Lefèvre het antimilitaristische karakter van het stuk beklemtoonde — een beetje op zijn goedmoedige Jomme Dockx-personage terugvalt.
Dat een zekere zwierigheid niet met nonchalance mag worden verward bewijst echter Mandus De Vos die zich kiplekker voelt in zijn rol van commentator. Ook van Jos Geens mochten we eindelijk eens een goede prestatie optekenen. Voor de grootste verrassing zorgde echter « poppenspeler » Fernand Verreth die vooral als Lukas de spil van de ganse handeling wordt. Dat andere poppenspelers die denken dat ze kunnen acteren hieraan een lesje mogen nemen ! Verder is er meer boerte en klucht dan satire (maar een kniesoor die daaraan aanstoot neemt) en muziek die ons (pardon) ondanks de Tsjechische afkomst aan « Mistero Buffo » deed denken.
Ronny De Schepper
dagelijks iets degelijks 