110 jaar geleden: twee pistoolschoten

110 jaar geleden klonken vrijwel gelijktijdig twee schoten. In Parijs ging de twaalfde Tour de France van start en in Sarajevo werd de Oostenrijkse kroonprins Franz Ferdinand doodgeschoten, de aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog.

In Sarajevo zelf klonken ook twee pistoolschoten, want de Bosnisch-Servische student Gavrilo Princip schoot niet enkel de kroonprins dood, maar ook diens vrouw Sophie. Meer zelfs: hij vuurde éérst op Sophie. Sophie Chotek stierf vrijwel meteen door een schot in haar buik. Frans Ferdinand riep: “Sopherl! Sopherl! Sterbe nicht! Bleibe am Leben für unsere Kinder!” (“Sophie, Sophie! Niet doodgaan! Blijf leven voor onze kinderen!”). Dan werd hij in zijn hals geraakt door het tweede schot. De eigenaar van de auto, graaf Franz von Harrach, die rechts vooraan zat naast de chauffeur Leopold Lojka, draaide zich om en vroeg “Majestät, was ist Euch?” (“Majesteit, hoe gaat het U?”). Hij antwoordde “het is niets, het is niets”. Vrij snel daarna raakte hij buiten bewustzijn. Het paar werd snel naar het gouverneurspaleis gereden maar Sophie Chotek was al overleden en Frans Ferdinand stierf kort erna.

Princip probeerde zich door zijn hoofd te schieten maar omstanders sloegen zijn pistool uit zijn hand en begonnen op hem in te slaan. Ook de cyaankali waarmee hij zelfmoord probeerde te plegen werd hem ontnomen en de omstanders zouden hem gelyncht hebben wanneer de politie hem niet tijdig had gearresteerd. Princip werd opgepakt, maar kon niet tot de doodstraf veroordeeld worden omdat hij nog geen 21 was. Hij werd tot 20 jaar celstraf veroordeeld. Hij overleed echter al in 1918, waarschijnlijk aan tuberculose.

Toen het nieuws bekend werd, waren de Oostenrijkers razend. Ze hadden gehoord dat Servië waarschijnlijk bij de moord betrokken was en ze vernielden en plunderden Servische winkels en staken die in brand. De keizer van Oostenrijk, Frans Jozef (de oom van Frans Ferdinand) toonde echter geen enkele emotie toen het nieuws hem ter ore kwam. Naar zijn mening hield Frans Ferdinand er te moderne ideeën op na.

Ook internationaal was de publieke opinie op de hand van Wenen. In 1903 hadden Servische officieren nog hun eigen koning vermoord, en deze aanslag werd gezien als een zoveelste voorbeeld van “de Servische mentaliteit”. Zelfs Rusland, traditioneel een bondgenoot van Servië, keurde de daad af.

De daders waren gepakt (Princip handelde niet op z’n eentje) en zouden worden berecht, Oostenrijk reageerde niet en internationaal had Servië een groot gezichtsverlies geleden. De aanslag leek dus met een sisser af te lopen.

Deze schijnbare rust was echter bedrog. De zogenaamde ‘Oorlogspartij’ van minister van Buitenlandse Zaken Leopold Berchtold, opperbevelhebber Franz Conrad von Hötzendorf en de minister van Oorlog Alexander von Krobatin, hoopte door middel van het creëren van een buitenlandse vijand de interne verdeeldheid binnen de dubbelmonarchie te stoppen. Men verzekerde zich van Duitse steun (de zogenaamde ‘blanco cheque‘). Bovendien zou op deze manier de invloed van het Servische nationalisme op Servische onderdanen binnen Oostenrijk-Hongarije een klap worden toegebracht. Men hoopte dat Oostenrijk-Hongarije in een korte, makkelijk te winnen oorlog Servië snel kon verslaan. Men hoopte dat de Duitse garantie, alsmede de internationale antipathie tegen de Serviërs, andere landen ervan zou weerhouden in te grijpen. Maar dat liep dus wel enigszins anders af…

De 12e editie van de Ronde van Frankrijk ging ondertussen dus ook van start op 28 juni 1914 in Parijs, waar de ronde op 26 juli ook zou eindigen met een nieuwe eindzege van Brusselaar Philippe Thys (*). Hij had de Tour een jaar eerder reeds gewonnen en zou dit nogmaals doen in 1920. De oorlog zou echter het wielrennen en met name de Tour enkele jaren stil leggen, zodat Thys geen recordaantal zeges kon voorleggen.

Op 3 augustus 1914 verklaarde Duitsland de oorlog aan Frankrijk en viel België binnen nadat dit doorgang naar Frankrijk weigerde voor het Duitse leger. De oorlog eiste de levens op van drie voormalige Tourwinnaars: Lucien Petit-Breton (1907 en 1908), François Faber (1909) en Octave Lapize (1910).

Ronny De Schepper (op basis van Wikipedia)

(*) Voor het eerst waren er renners van buiten Europa aan de start, afkomstig uit Australië. Don Kirkham en Ivan Munro reden deze Tour uit en behaalden een 17e en 20e plaats in het eindklassement.