Zestig jaar geleden: de ontvoering van Franca Viola

Franca Viola werd geboren in 1948 in Alcamo, Sicilië. In 1963 raakte ze op 15-jarige leeftijd verloofd met Filippo Melodia, een 23-jarige man en neef van een lid van de maffia. Na zijn arrestatie voor diefstal werd de verloving verbroken door haar vader. Melodia ging korte tijd in Duitsland wonen, maar keerde later terug naar Sicilië. Tegen die tijd was Franca verloofd met een andere man, Giuseppe Ruisi, een jeugdliefde. Op 26 december 1965 (Tweede Kerstdag) werd Franca in de vroege ochtend ontvoerd uit haar ouderlijk huis door Filippo Melodia en een groep mannen (ongeveer twaalf helpers). Haar moeder werd mishandeld, en ook haar achtjarige broer Mariano werd meegenomen maar later vrijgelaten.

Franca werd acht dagen lang gevangen gehouden, eerst in een boerderij buiten de stad, later in een huis van familie van Melodia. Gedurende die tijd werd zij herhaaldelijk verkracht.

De wet en de sociale druk

In die tijd was er in Italië een wet (artikel 544 van het Wetboek van Strafrecht) die toestond dat een man die een vrouw had verkracht of ontvoerd zijn misdrijf “herstelde” door met haar te trouwen — het zogenaamde matrimonio riparatore of “rehabiliterend huwelijk”. Als zo’n huwelijk werd gesloten, zou de verkrachter niet (of minder) vervolgd worden, de “schande” voor de vrouw en haar familie zou worden “rechtgezet”. Dit berustte op het idee dat de eer (en het maatschappelijke aanzien) van de familie een grote rol speelde, vooral in traditionele/sociaal conservatieve streken zoals Sicilië.

Franca’s weigering & rechtszaak

• Filippo Melodia en zijn familie probeerden Franca en haar ouders te dwingen om in te stemmen met zo’n herstelhuwelijk, zodat hij vrijuit zou gaan.
• Franca weigerde publiekelijk dat te doen. Ze vond dat de dader zijn straf moest krijgen, niet zij. Haar ouders stonden aan haar zijde.
• Ze klaagde Melodia aan, met aanklachten zoals ontvoering, verkrachting en intimidatie.
• De zaak kreeg grote media-aandacht. Melodia werd in 1966 veroordeeld tot 11 jaar gevangenisstraf. Sommige van zijn medeplichtigen kregen lichtere straffen of werden vrijgesproken.

Gevolgen en afschaffing van de wet

• Franca’s weigering werd gezien als een keerpunt in Italië, vooral voor de rechten van vrouwen en hoe verkrachting en seksuele geweld werden beschouwd.
• De wet die herstelhuwelijken toeliet (art. 544) werd officieel afgeschaft in 1981.
• Later (1996) werd verkrachting in het Italiaanse recht erkend als een misdrijf tegen de persoon (en niet louter tegen de “moraal” of “openbare zeden”).

Latere leven

Franca Viola trouwde in december 1968 met Giuseppe Ruisi, haar jeugdliefde. Samen kregen ze kinderen. In 2014 kreeg zij van de Italiaanse president de onderscheiding “Grande Ufficiale dell’Ordine al Merito della Repubblica” voor haar moed en betekenis in de emancipatie van vrouwen.

Tekst & cartoon: chatgpt