Rita Gorr (1926-2012)

Het zal morgen ook al tien jaar geleden zijn dat Rita Gorr, de Gentse operazangeres die een wereldcarrière heeft gemaakt, is gestorven. In 1999 heb ik haar geïnterviewd in een bescheiden appartementje dat de Vlaamse Opera voor haar had gehuurd, voor de tijd dat ze er moest optreden. Het is één van de interviews die me het nauwst aan het hart liggen.

Op 8 juli 2007 nam Rita Gorr afscheid in de Gentse opera. Met de laatste voorstelling van “Schoppenvrouw” van Tsjaikovski trok ze een streep onder een carrière die haar meer dan een halve eeuw op alle belangrijke operascènes ter wereld heeft gebracht. De mezzo-sopraan Marguerite Geirnaert is in de jaren vijftig en zestig vooral bekend geworden in opera’s van Richard Wagner, maar ze is b.v. ook een van de meest vooraanstaande Dalilah-vertolksters. Deze rol is immers zowat het hoogtepunt van een mezzo-carrière. Volgens Marc Clémeur, de intendant van de Vlaamse Opera, is ze misschien het grootste operatalent dat ons land ooit heeft voortgebracht. Hij haalde haar in 1999, dus op 73-jarige leeftijd, dan ook terug naar Gent voor (toen reeds) “Schoppenvrouw” van Tsjaikovski. Nadien werd ze gehuldigd tijdens het jaarlijkse nieuwjaarsconcert. Ze woonde op dat moment in het zuiden van Spanje, maar bij die gelegenheid verbleef ze in Gent in een studio op de Galgenberg, waar ik haar heb ontmoet.

Door het jarenlange verblijf in het buitenland is haar Nederlands af en toe doorspekt met Franse woorden, maar toch blijft Marguerite Geirnaert nog erg met Gent verbonden.
“Jammer van het weer,” zegt ze. “Ik woon nu in Alicante waar het ook wel eens regent, maar dan toch geen dagen aan één stuk zoals hier. Anders zou ik hier zeker blijven wonen. Ik vind Gent nog altijd een gezellige stad, vooral de historische stadskern.”
“Het enige wat veranderd is, is het verkeer,” gaat ze verder. “Ik heb met de auto drie keer de toer rond de stad gedaan. Waarna ik toch maar door de Veldstraat ben gereden. Ik wist anders niet hoe ik er moest geraken. Ik ben zelfs op de Muide verloren gereden!“
KINDERMEISJE
Alhoewel geboren in Zelzate is Marguerite Geirnaert al op vierjarige leeftijd in Gent komen wonen. “Eerst in de Gentstraat, daarna de Zandstraat, de Spoorwegstraat en de Maïsstraat. In de oorlog heb ik dan de buurt van het Van Beverenplein verlaten om in Ledeberg te gaan wonen, waar ik mijn man heb ontmoet. Want ik ben zonder dat mijn ouders het wisten naar werk gaan zoeken, hoewel ik op school de Davidsfondsprijs had gewonnen en zo het ingangsexamen van de verpleegsterschool mocht overslaan.”
“Maar wij waren niet rijk thuis en ik was de oudste van drie kinderen. Ik heb dan een job gevonden als kindermeisje. Om die kinderen bezig te houden, zong ik erg veel en hun vader maakte zijn broer, een groot muziekliefhebber, daarop attent. Die man, Félicien Lecompte, die later mijn echtgenoot zou worden, heeft dan voorgesteld dat ik lessen zou nemen en zo is mijn zangcarrière begonnen.”
SPANJE
– Hij is ook degene die je artiestennaam heeft verzonnen. Betekent het iets speciaals?
“Nee, helemaal niet, maar het klonk natuurlijk veel internationaler. En het was meegenomen dat het later in de Engelse en Amerikaanse pers aanleiding gaf tot de woordspeling Rita Gorgeous.”
“Mijn man, een parfumeur van beroep, was veel ouder dan ik en in augustus ’76 is hij gestorven. De moeder van een Waalse leerling van mij heeft dan zijn taak als secretaris overgenomen en ik heb toen mijn huis in Sint-Martens-Latem verkocht om in Wallonië te gaan wonen. Toen we in ’85 tijdens een vakantie in Spanje echter in Javea, een stadje tegenover Ibiza, passeerden, klikte het meteen en zijn we daar gaan wonen.”
“De meeste mensen in Gent die ik ken, zijn trouwens overleden,” voegt ze er een beetje treurig aan toe. “Alleen mijn zus, de weduwe van procureur-generaal Bauwens, woont hier nog. Natuurlijk ben ik altijd wel blij om mijn jongere fans weer te zien. ’t Is toch nog altijd iets speciaals voor mij om in Gent op te treden.”
– Over Gent gesproken, op de huldiging verwees men ook naar de lessen die u heeft gevolgd bij Vina Bovy…
“Ja, maar dat is een vergissing. Ik volgde eerst les bij mevrouw Polfliet en nadien bij mevrouw Pacquot d’Assy in Brussel. Ik heb in 1946 wel een auditie gedaan bij de Gentse opera, toen die nog werd geleid door Vina Bovy. Ze gaf me de raad nog wat verder te studeren.”

In de volksmond wordt beweerd dat Vina Bovy jaloers was op dat aankomend talent en getracht heeft het zo lang mogelijk van de planken weg te houden. Dat is wel in tegenspraak met bijgevoegde foto’s waarbij de twee Gentse diva’s samen te zien zijn op de planken van de Gentse opera (toen onder de directie van Bovy) in “Hérodiade” van Jules Massenet: Vina Bovy als Salomé en Rita Gorr als Hérodiade (foto met dank aan Pierre Van de Weghe).
CRITICI
“Hoe dan ook, ik heb destijds de raad van Vina opgevolgd en ben zo eigenlijk slechts toevallig in de opera van Antwerpen terecht gekomen.”
– Hoezo, “toevallig”?
“Ik had op de radio enkele liederen gezongen van Vlaamse componisten zoals Lodewijk Mortelmans en Peter Benoît en de toenmalige directeur herinnerde zich dat, toen plots iemand van zijn mensen ziek werd. En zo stond Juul Demulder, die vele Gentenaars zich nog wel zullen herinneren, om tien uur ’s avonds met de partituur van Fricka uit de Walküre voor mijn deur. Ik zie het nog zo voor me. Ik had op dat moment nog niet eens van Wagner gehoord! Maar ik heb de lijnen geteld en ik kwam tot de conclusie dat ik die zware rol wel op tien dagen kon leren. Jeugdige overmoed, maar ik heb het er goed van afgebracht zodat ik meteen langs de grote poort in de opera ben gestapt.”
“Ik herinner me dat de critici ook mijn spel waardeerden. Dat had ik dan te danken aan Hendrik Caspeele bij wie ik enkele lessen had gevolgd. Ik kon meteen een contract krijgen bij de Antwerpse opera, maar ik had al getekend bij de opera van Straatsburg.”
VIDEO’S
– Toch heeft u er veel opgetreden en ook hier in Gent.
“Vooral onder Karel Locufier, al viel mijn debuut in Hérodiade nog onder Vina Bovy.”
– Uw vertolking van Dalilah is ook legendarisch, maar hoe zit het eigenlijk met Carmen?
“Ik heb zowel in Straatsburg als in de Muntschouwburg Carmen gezongen, maar de rol lag me toen niet echt. Ik was nog te jong. Nù zou ik eigenlijk een perfecte Carmen zijn, maar ja, nu ben ik te oud.”
– Met welke rollen kunt u zich het best identificeren?
“Met dominante, autoritaire vrouwen. Donkere, complexe personages.”
– Als ik dat zo hoor, vind ik het zo jammer dat ik u nooit op uw hoogtepunt heb kunnen zien…
“En in die tijd was er natuurlijk nog geen sprake van video’s. Alhoewel ik vermoed dat er in de Verenigde Staten toch wat piratenvideo’s circuleren. Jammer voor mijn fans, maar zelf zit ik daar niet zo mee. Ik luister ook nooit naar opnames van mezelf. Dan merk ik te veel fouten, die ik toch niet meer kan rechtzetten. En, om eerlijk te zijn, eigenlijk interesseert opera me niet meer zo erg. Ik heb zelden uitvoeringen bijgewoond, dat vind ik een vorm van collegialiteit. En op televisie heb ik zo wel Anne Sofie von Otter en Cecilia Bartoli ontdekt, maar liever kijk ik toch naar documentaires. Bij voorkeur over dieren. Leeuwen of tijgers, maar het mogen voor mijn part net zo goed koeien of ezels zijn.”
Op het moment van het interview had ze in Frankrijk en Duitsland nog contracten lopen tot in 2001. Het zal dus uiteindelijk 2007 worden! Toch stelde ik haar toen al de vraag: U kunt er echt niet genoeg van krijgen?
“Ik zal inderdaad een soort recordhoudster zijn, denk ik. Maar die pagina is zo zwaar om te slaan… Mijn hele leven heeft in het teken gestaan van mijn carrière, ook toen ik getrouwd was. Mijn man wilde geen kinderen en misschien was dat maar goed ook, want ik ben iemand die geen twee dingen tegelijk goed kan doen.”
JOHNNY HALLYDAY
– U heeft nooit een periode gekend waarbij u aan het twijfelen bent gegaan?
“Nee. Ik heb geleefd als een priesteres. Of als een sportvedette. Een sober leven. Niet roken, niet drinken. Maar het kostte mij allemaal geen moeite. Misschien ben ik een beetje masochistisch van nature.”
“Nee, nooit spijt gehad, ook niet van die kinderen. Trouwens, véél zangeressen zijn kinderloos: Birgit Nilsson, Maria Callas…”
– Je wordt ook wel eens de “Maria Callas van Gent” genoemd, wat niet zozeer op gelijkenissen in de stem slaat want Callas was een sopraan en u een mezzo, maar men wil daar vooral mee aangeven hoezeer u wel tot de verbeelding sprak. Heeft u overigens ooit met Callas gezongen?
“Nee, al heeft het niet veel gescheeld. Er was immers een plaatopname voorzien van Norma van Bellini, maar ik had een verbintenis met de opera van Covent Garden in Londen en kon me niet vrijmaken.”
Ze begint plotseling te lachen. “Weet u dat ik op de scène gedurende een korte tijd de moeder ben geweest van Johnny Hallyday? Hij weet dat zelf niet eens meer, denk ik. In 1952 zong ik voor de televisie Amahl and the night visitors van Giancarlo Menotti, een kerstopera waarin ik de moeder was van een kreupele zoon. De rol was bedoeld voor de jonge Johnny Hallyday, maar tijdens de repetities begon zijn jongensstem te ‘breken’ zoals men zegt en hij werd afgevoerd.”
– Graag nog één anekdote. Om het af te leren.
“Die keer toen ik Mario del Monaco de mond heb gesnoerd in Dallas. Op de generale repetitie van Samson et Dalilah droeg hij cowboykleren. Toen hij ook nog een beetje onnozel ging staan doen, liet ik de voorstelling stil leggen. ‘Als mijnheer del Monaco zijn kleren niet wil aandoen, trek ik de mijne ook uit,’ dreigde ik. Het aanwezige publiek applaudisseerde en del Monaco is zich toen gaan omkleden. Het daaropvolgende liefdesduet hebben we wél twee meter van elkaar verwijderd gezongen,” besluit Rita Gorr mijmerend…

Ronny De Schepper