Evelyn Waugh (1903-1966)

Het is vandaag ook al 55 jaar geleden dat de Britse satiricus Evelyn Waugh is overleden.

Evelyn Arthur St. John Waugh werd geboren in Hampstead (Londen) op 28 oktober 1903. Hij was de tweede zoon van de uitgever en criticus Arthur Waugh en broer van romancier Alec Waugh. Hij studeerde geschiedenis in Lancing en Hertford College (Oxford).
In 1925 gaf hij les aan een privéschool in Wales. In zijn autobiografie schreef Waugh dat hij in die tijd een zelfmoordpoging ondernam door de zee in te zwemmen, nadat hij een afscheidsbrief had geschreven in het Grieks. Hij keerde echter terug nadat hij door een kwal was gestoken.
In 1927 werd zijn eerste werk uitgegeven, een biografie van Dante Gabriel Rossetti. Waugh werkte vervolgens o.a. als journalist, tot in 1928 zijn eerste roman, “Decline and Fall”, werd uitgegeven. Het boek werd een succes.
Alhoewel hij in zijn studententijd verwikkeld was geweest in een aantal homoseksuele affaires, huwde hij in 1929 met Evelyn Gardner, die She-Evelyn werd genoemd en hij He-Evelyn. Misschien had hij het puur voor de grap gedaan, want een jaar later liep het huwelijk al op de klippen. He-Evelyn had eigenlijk helemaal geen belangstelling voor She-Evelyn, die er dan maar vandoor ging met een zekere Heygate, die zo kleurloos was dat zijn naam zijn weg gevonden heeft naar het Engelse vocabularium: “doing a Heygate” is zoiets als iets heel formalistisch ondernemen (*).
Gardner zou Waugh wel lang overleven (ze stierf pas in maart 1994 op 90-jarige leeftijd), wat zeer ironisch was, want Waugh had de gewoonte aangekweekt om in het buitenland altijd een Engelse krant te kopen. Gevraagd naar het waarom (de Engelse politiek interesseerde hem totaal niet) placht hij te antwoorden: “Oh, just to see if there was any good news I might otherwise have missed – such as, for instance, the death of Mrs Heygate…”
Daarna huwde Waugh met Laura Herbert, die net als Gardner van adel was. Daar weet ik niet zo veel over, maar wellicht zal het ook wel geen boeiend leven geweest zijn met een homofiel die weigerde uit de kast te komen. Typisch voor dat soort figuren is dat hij levenslang een platonische vriendschap zou aanhouden met de schrijfster Nancy Mitford. Zij was even snobistisch als Waugh, maar – allicht om hem te irriteren – koketteerde ze ook met socialistische sympathieën, wat Waugh inderdaad razend maakte (Christopher Sykes schreef over hem: “Socialists he feared and hated as people in a conspiracy to introduce Communism into Britain by means of a bloody revolution”) maar dat zij uit een extreem-rechts nest kwam, maakte allicht veel goed. Haar ene zus (Unity) aanbad Hitler zozeer dat ze geen andere uitweg zag dan zelfmoord te plegen toen Hitler Engeland de oorlog verklaarde. Een andere zus (Diana) huwde met Sir Oswald Mosley, de bekende leider van de Britse fascisten.
De He-Evelyn bekeerde zich rond die tijd (van zijn scheiding, wil ik zeggen) tot het katholicisme, maar ook hier vond hij geen soelaas voor de twintigste eeuw van “Picasso, sunbathing and jazz”.
VILE BODIES
In 1930 schreef Waugh “Vile Bodies”, dat in 2003 werd verfilmd door Stephen Fry als “Bright young things”. Op 5 januari 1970 schreef ik de volgende samenvatting “for personale use” voor de werkgroep Engelse literatuur in de eerste kandidatuur Germaanse.
The people in the book are figures rather than fully developed characters: they are types or caricatures. Anyway, they are a vivid assortment of the London high society. By means of the social setting, the social status of most of the characters, and the film-like technique of presentation, Waugh is able to satirise the recklessness of a society on the brink of destruction, the falseness of its values, its hypocrisy and self-deception. He does this mainly by the Jesuit Father Rothschild, who voices the only responsible, realistic, honest feelings in the novel.
The plot is an adroit jigsaw of amusing situations, starting (chapter one) with a description of a bad crossing of the Channel. We meet the main characters: Father Rothschild, a man with an extraordinary knowledge; Mrs.Melrose Ape and her angels: Faith, Charity, Fortitude, Chastity, Humility, Prudence, Divine Discontent, Mercy, Justice and Creative Endeavour; Miss Runcible; Miles Malpractice, son of Lady Fanny Throbbing and the brother of Edward Throbbing; Mrs.Kitty Blackwater, an old lady; Walter Outrage, last week’s Prime Minister, who takes chloral (sort of a drug) and his two detective sergeants and Adam Fenwick-Symes, a young man who has written his autobiography in Paris and who now returns, because he’s engaged to be married.
Chapter two: in Dover, the Customs burn the manuscript of Adam, because they consider it as pornographical, and miss Runcible is stripped to the skin, because she has been mistaken for a well-known jewel smuggler. Nearly everyone will come to the party of Archie Schwert in Edward Throbbing’s house. This includes Nina Blount, Adam’s fiancé. Adam himself gets a new contract for writing a book from Sam Benfleet, who’s double-crossing him.
Chapter three: in the Shepheard’s Hotel. Lottie Crump (the proprietess of the hotel), Adam, the Major, the ex-King of Ruritania, the American Judge Skrimp and a moustachieed young man are getting drunk during a crazy conversation. Adam wins a thousand pounds by betting with the young man. It is the only money he owns and he wants to use it for his wedding, but he puts everything on a (bad) horse Indian Runner. He gives his money to the Major, who promises to do it for him, but he disappears with it. Outrage, who is also residing there, is telephoned by Father Rothschild, who says that tomorrow he will be Prime Minister and that he must let go the Japanese Baroness Yoshiwara, who’s with him in the room.
Chapter four: The party of Archie is tedious and so they all go out, searching for another place to amuse themselves. Among the guests are two journalists (Vanburgh and Balcairn) and a certain miss Jane Brown, who was invited by miss Mary Mouse, who financed the whole thing. Miss Brown suggests to go to her house and they have a lot of fun there. Miss Runcible spends the night there and when she wakes up in the morning, she discovers that Jane is the youngest daughter of the Prime Minister in Office, James Brown.
Chapter five: In the hotel a certain miss Florence Ducane has died, while swinging on the chandelier. Adam meets Colonel Blount, who’s very forgetful but not crazy. That’s why he signs the cheque of 1000 pounds he gave Adam with “Charlie Chaplin”. Nina doesn’t tell Adam that the cheque has no value, not until they have spent the night together anyway.
Chapter six: The party of Lady Margot Metroland. Balcairn is not invited, but he slips in with a false beard. He is unmasked by Father Rothschild and after he went home, he invents a sensational story about the preaching of mrs.Ape at the party, which he sends to the newspaper by telephone. Then he commits suicide by turning on the gas.
Chapter seven: Adam takes over the job of Balcairn as “the column of Mr.Chatterbox” in the “Daily Excess”. Because there’s a trial going on about the story Balcairn wrote, he mustn’t use the names of one of them in his stories. That’s why, after a series about handicaped members of the high society, he starts to invent “interesting” people, like the sculptor Provna, Count Cincinnati, Captain Angus Stuart-Kerr, Mr. and Mrs.Quest and Captain “Ginger” Littlejohn (based on a friend of Nina, named Ginger). He tries also to create new fashions (e.g bottle-green bowlers and black suède shoes).
Chapter eight: This is the first serious chapter, discussing ideas about the young generation, illustrated by two facts. The first being that Adam is sick of going to all these parties with all these same “vile bodies”. Nina comforts him. For the first time we discover some real love tween these two. The second fact is Lady Ursula, the eldest daughter of the Duchess of Stayle, who does not want to marry with Edward Throbbing, but she is forced by her parents.
Chapter nine: Adam goes to see Colonel Blount once again, but this time they’re making a film about John Wesley in his house and his garden and Blount himself plays a part in the movie. Adam can’t get any money out of him. Meanwhile Nina has written his daily story for the Excess instead of him. She has stolen the news about the engagement of Edward and Ursula from Van Burgh, but unfortunately she writes also: “I saw Count Cincinnati going into Espinosa’s in a green bowler”, exactly the three things Lord Monomark had told Adam not to write about anymore. In that way he loses his job and can’t marry anymore. Miles is now the new Mr.Chatterbox.
Chapter ten: Adam, Miles, Archie and Miss Runcible go to the motor races, because Miles’ friend, a dirty-track races, is participating. Soon he is out of the race, because his main opponent, the Italian Marino, has thrown a spanner on his shoulder. By accident Agatha Runcible is indicated as spare-driver and she has to continue the race. After pushing the Italian off the road, she disappears, as she has taken the wrong direction. Meanwhile, Adam discovers the drunk Major, who tells him that he did put the thousand pounds on Indian Runner, who won the race, though nobody had expected it. In this way, Adam had won a fortune of thirty-five thousand pounds. The Major promises to pay him, but after lending some money from Archie, he disappears again. Then comes the news about Agatha’s car, that is found is pieces after crashing against a monument. Agatha herself has taken the train to London, where she is put in a dark room because her brains are mixed up.
Chapter eleven: Adam gets a telephone call from Nina, telling him dat she’s engaged to marry Ginger.
Chapter twelve: A party in the hospital room of Miss Runcible makes her very ill. Adam invites Nina, who’s there too, to come and have supper with him. She tells him that she doesn’t love Ginger and, if Adam only had some money, she would marry him. After she’s left, Miss Lottie Crump presents him the bill and Ginger comes in to tell him he has to leave Nina alone. Adam answers that if Ginger pays the bill, he will leave the country. The following day, Adam receives some news of the drunk Major, so he rings up Nina to tell her he will buy her back, but unfortunately, she’s already married and is leaving for her honeymoon.
Chapter thirteen: Christmas. Nina returns to her father’s house in Doubting Hall, Aylesbury, with… Adam! Ginger, being urgently needed in his regiment, has gone away, so Adam has taken his place, hoping he’ll soon get the money from the Major. We are taught that Agatha is dead and Miles has left the country. The Colonel has bought the film of Mr.Isaacs and now wants to sell it to Adam. But then the Rector comes in and announces that a war has broken out!
Happy ending: Adam is fighting in France and gets a letter from Nina, who’s expecting a baby from him, but Ginger thinks it’s his. Archie is locked up as an undesirable alien and the Colonel’s house is now a hospital. Adam finally discovers the drunk Major, who is now a General. He wants to pay back Adam, but a pound is worth nearly nothing anymore. Instead they go to the General’s car in search of champagne. In the car they find Chastity, who after being sent to Buenos Aires by Lady Metroland, has now joined all the armies. The General wants to make love to her, Adam falls asleep and the fighting has started again.
BRIDESHEAD REVISITED
Alhoewel een satire op de journalistiek reeds terug te vinden is in “Vile bodies” (met name over Mr.Chatterbox’s column), zette Waugh zijn voormalige collega’s vooral te kakken in “Scoop” (1938), en eveneens maar in geringe mate de high society, de politiek en de (verarmde) landadel. Alles draait om een journalist die een kleine rubriek verzorgt en plots bij vergissing als belangrijk buitenlands correspondent naar een fictief Afrikaans land gestuurd wordt waar een burgeroorlog zou uitgebroken zijn. Een onwaarschijnlijk verhaal, wat niet zo erg is, mocht de humor waarmee de roman doorspekt is enigszins voldoen. Humor… helaas haalt Waugh in dit opzicht hier geen niveau. Het blijft allemaal voorspelbaar, grappen en grollen. Zowel de personages als de situaties zijn clichématig. Alles mist het subtiele. Kolder, burleske, het ligt er vingerdik op. Zo de landadel b.v., een groep overwegend bejaarde mensen die bijna stervensdood (net als hun bedienden) en bedlegerig is – overdreven schetsen zijn het. Of een vrouw uit de high society die, beroemd wegens echtgenote van een politicus, met haar auto de files ontwijkt door over het voetpad Londen te doorkruisen, de mensen de stuipen op het lijf jaagt maar toch minzaam door hen wordt nagezwaaid omwille van haar status; en dan met haar auto een trap afrijdt en in het herentoilet belandt… nu ja! Nee dit boek rangschik ik niet onder de hoogvliegers.
Voor “Scoop” had hij Bill Deedes van The Morning Post als model genomen en hij baseerde zich verder op zijn eigen ervaringen als oorlogscorrespondent in Abessinië. Die ervaringen komen trouwens nog veel explicieter aan bod in de trilogie “The Sword of Honour” met “Men at arms” (1952), “Officers and Gentlemen” (1955) en “Unconditional surrender” (1961). Hierin maakte hij het zo bont dat hij reeds in 1957 (toen de trilogie dus nog niet eens àf was) moest verdedigen in “The Ordeal of Gilbert Pinfold”.
Toch is hij vooral bekend door zijn enige niet-satirische roman, “Brideshead revisited” (1945), een nostalgische terugblik op zijn studententijd in Oxford als één van die arrogante, intelligente, steenrijke jongelui (“bright young things”) die hij later zo onbarmhartig zou ontleden.
In “The loved one” (1948) haalde hij vooral uit naar het gebrek aan enig niveau in de Amerikaanse samenleving, meer bepaald in verband met de dodencultus.
Het Tweede Vaticaans Concilie was een klap in het gezicht van deze anti-semitische snob, die een hekel had aan kinderen. Aan Mitford schreef hij: “Dat Tweede Vaticaans Concilie wordt nog mijn dood.” En effectief, Waugh stierf op Paaszondag van 1966 aan een hartinfarct in Combe Florey, bij Taunton (dat was op 10 april). Zijn zoon Auberon Waugh kreeg later ook bekendheid als journalist en schrijver.

Johan de Belie & Ronny De Schepper

(*) Het moet voor zo iemand wel een verschrikkelijke slag geweest zijn dat hem de communie werd geweigerd zolang hij zich niet had verzoend met de man “wiens vrouw hij had verleid”. Dus stuurde hij een brief in die zin naar Waugh. Deze antwoordde met een prentkaart met daarop slechts vier letters: “O.K. – E.W.”

Referenties
Selena Hastings, Evelyn Waugh, a biography, Londen, Sinclair-Stevenson, 1994.
Dirk Martens, Stijve bovenlip, slecht karakter, De Standaard, 1 februari 2003.
Charlotte Mosley, The letters of Nancy Mitford & Evelyn Waugh, Londen, Hodder & Stoughton, 1996.
Marcel van Nieuwenborgh, He-Evelyn & She-Evelyn, Standaard der Letteren, 19 november 1994.
Marcel van Nieuwenborgh, “Fuck the socialists!”, Standaard der Letteren, 9 januari 1997.