De leestips van Nonkel Fons (retro 105)

“Het lijkt alsof we met de dissipatieve structuren, en meer bepaald de complexe georganiseerde chemische structuren als hypercycli, de biologische dimensie in de natuur hebben gevonden.” (Gerard Bodifée, Het vreemde van de aarde)

‘Het vreemde van de aarde’ is een populair-wetenschappelijk boek van Gerard Bodifée, wetenschapper en lang wetenschapsjournalist van De Standaard. Hij begint met ons zonnestelsel en de plaats van de aarde daarin, samen met de andere planeten te situeren in de kosmos en te bespreken. Met name bespreekt hij de levenskansen van de andere planeten en vraagt hij zich af welke kennis enig intelligent leven in onze melkweg over de aarde zou kunnen hebben. Uiteindelijk komt de auteur tot de kern van zijn betoog: de vreemde plaats die de aarde inneemt doordat hier leven bestaat wat op de andere planeten van ons zonnestelsel  niet het geval is. (Leuk is dat hij het ook heeft over de populaire lectuur van sciencefiction romans over ‘het leven op Mars’). De vraag die Bodifée zich stelt: hoe is het leven op aarde kunnen ontstaan. Hij merkt op dat het leven op aarde een vorm van fysisch onevenwicht is, en dat evenwicht in de fysica een eigenschap is van de dode natuur. Wanneer hij deze vraag over ‘het vreemde van de aarde’ wilt beantwoorden, slaat hij een heel moeilijke weg in, beginnend bij de wetten van de thermodynamica (met het moeilijk te begrijpen begrip ‘entropie’) en vervolgens over complexe chemische processen, dissipatieve structuren en hypercycli. Daar was ik de draad van zijn uitleg al kwijt geraakt en had ik niet meer de indruk een populariserend werk te lezen. Het kan aan mij liggen (‘mijn intellect voldoet niet om dit begrijpen’), ofwel aan de auteur (‘hij legt het niet goed uit’, alhoewel hij er in slaagt entropie enigszins begrijpelijk te maken), ofwel aan de enorme complexiteit van de besproken materie. Ik denk dat vooral de derde reden de doorslaggevende is. Mits het opzoeken van een paar dingen op Wikipedia heb ik toch iets meer begrepen van dit vraagstuk. In het kort: een interessant maar ook een uitdagend boek. Vraag is verder of er nog evolutie/vooruitgang geboekt is in de kennis over deze materie sinds 1987, de publicatiedatum van dit boek.

Fons Mariën, 09/01/2016