Na het Amsterdamse toneelgezelschap Trust bracht ARCA in november en december 1990 de Vlaamse creatie van “DUIZEND ROZEN”, geschreven door de Oostenrijker Gustav Ernst in 1986.
Is “DUIZEND ROZEN” de nieuwste romantische schlager in toneelvorm ? Zo klinkt de titel toch…
Het verhaal van Gina en Harry, Rita en Kernstock, en daartussenin de cheffin van de zaak (een boosaardige oma die sprookjes vertelt en bij herinneringen wegmijmert) gaat wel over prille liefde, over trouw, over geluk… maar haalt er op bijzonder onverbloemde wijze de meest cynische zijden van boven. En of daar een tuil rozen tegen helpt…?
In dit stuk, waarin vaak sprake is van “dingen” en de objectieve, onveranderlijke en betrouwbare waarde ervan (het verhaal speelt zich af op één dag in een groot magazijn voor tuinmateriaal) raken extreme emoties van even extreme personages overhit. Elk van hen is zo herkenbaar in zijn of haar menselijke gedaante en tegelijkertijd ook zo herkenbaar het slachtoffer van zijn of haar gevoelens.
Gina, dochter van de cheffin, in een dominante arbeidspositie, heeft van Harry, bediende in de zaak, een onwettig kind. Hun woelige relatie sleept al tien jaar aan. Hun beider lot is aan elkaar verknecht of zoals Harry zegt: “Zonder jou ben ik niets, nog minder dan een nietje”. Dit besef dat zich bij beiden op verschillende manieren uit, sleurt ook de andere personages in dit stuk mee.
Kernstock, opgeleefd en ziek, die Harry verving toen deze door een auto-ongeval in het ziekenhuis lag, wordt voor de zoveelste maal in zijn leven ontslagen en kan de aanblik alleen al van zijn volumineuze en possessieve echtgenote Rita niet meer aan. Alles stuurt op onafwendbare gebeurtenissen af. Verrassend, spannend, meeslepend … Het pakt elke toeschouwer ongetwijfeld op wel zeer directe manier bij de keel.
De regie was van Ronnie Commissaris en oorspronkelijk werd voor de scenografie Niek Kortekaas aangesproken, maar uiteindelijk was het Johan Herbosch die op een tamelijk ingenieuze manier zowel een groothandel in tuinmateriaal als een arbeiderswoning gestalte weet te geven.
Ook de naam van de regisseur was oorspronkelijk iemand anders en dan met name Herman Gilis, die op een schitterende wijze de hoofdrol vertolkt, maar Ronnie Commissaris zit met zijn neonaturalistische aanpak vast en zeker op dezelfde denkpiste als Gilis.
En tenslotte wijzigde ook nog de vrouwelijke hoofdrol (Marijke Pinoy kwam in de plaats van Vera Puts), zodat het het voor de hand lag dat de première een paar weken diende te worden uitgesteld. Zoals gewoonlijk in het theatermilieu wordt als reden voor het wegvallen van een acteur of actrice ziekte opgegeven. Zonder dat ik daarvoor bewijzen heb willen verzamelen (zelfs de “zieken” zeggen immers meestal dat ze inderdààd ziek waren), zou het mij echter niet verwonderen dat de actrice heeft bedankt nadat ze bemerkte in welke richting de regie zou gaan. Vooral het vrouwelijke hoofdpersonage krijgt het immers had te verduren. Na amper vijf minuten moet ze reeds letterlijk met de billen bloot en op het einde wordt er met haar “lijk” gezeuld alsof het een zak patatten betrof.
Het mag dus duidelijk zijn: de titel “Duizend rozen” is cynisch bedoeld, net zoals de Mothers of Invention-versie van “Happy together” bij het slot van het stuk. Vooraf verwees Ronnie Commissaris naar artikels zoals we die uitgebreid in Het Laatste Nieuws kunnen lezen over de moord op die voodoo-kaartlegster b.v. of de bakker die zijn “nymfomane” vrouw verdrinkt. En voorwaar, reeds na vijf minuten weten we dat dit inderdaad de teneur van het stuk zal uitmaken. Dan heeft Harry (Herman Gilis) immers reeds zowel zijn lul uit zijn broek gehaald als alles van tafel gegooid. Seks & Geweld dus.
Ik heb trouwens mijn vocabularium enigszins aangepast aan die van het stuk. Wie zich dus aan het woordje “lul” stoort, blijft maar beter thuis. Toch zitten er tegelijk ook heel poëtische passages in, monologen waarbij de personages (herkenbare figuren uit het dagelijkse leven) hun eigenlijke verlangens blootleggen, maar die worden dan niet begrepen. Als een wanhopige Harry b.v. in een dronken bui zijn eenzaamheid uithuilt, dan krijgt hij van Rita (overigens eveneens een prachtprestatie van Magda Cnudde) als cliché-antwoord: “Ach, niemand is alleen”, waarop hij à la Freek De Jonge antwoordt: “Maar ik bén Niemand.”
Aangezien de (weinig om het lijf hebbende) intrige eigenlijk over twee koppels gaat, hebben we nog een vierde persoon nodig om een korte inhoud te kunnen geven. Dat betreft dan Kernstock (Eddy Asselbergs), een trouwe bediende die door Gina (Marijke Pinoy) ontslagen wordt in het kader van de fameuze “bezuinigingen”. Harry heeft zich in het hoofd gehaald dat Gina met Kernstock een verhouding heeft en, alhoewel dat fysiek misschien wel ongeloofwaardig is (Kernstock loopt voortdurend te rochelen), voor het overige is zijn redenering nog niet zo vreemd, want hijzelf was ook “maar” chauffeur van de firma vooraleer zijn werkgeefster hem tot “partner” promoveerde. Dat gebeurde dan tegen de wil van de tirannieke moeder van Gina (Ria Verschaeren), die ook een paar keer ten tonele verschijnt, maar dan wel als een gewilde stijlbreuk.
Rita tenslotte is de op het eerste gezicht onderdanige echtgenote van Kernstock, die echter in al haar bekrompenheid toch over een fascistoïde macht over hem blijkt te beschikken.
Aangezien de Oostenrijker Gustav Ernst nogal eens in één adem met zijn landgenote Elfriede Jelinek wordt vernoemd, was er op de persconferentie ook sprake van “sadomasochisme”. Dit is echter niét het geval (zoals dat in Jelineks “Lust” ook niet zo is), want nergens komen er b.v. “rituelen” bij te pas. Integendeel, dit is puur fysiek sadisme en geestelijk masochisme. Een hard stuk dus, dat niet naliet schandaal te verwekken. Als curiosum was het niet te missen. Als theaterervaring richtte het zich echter eerder tot de liefhebbers van “The Chainsaw Massacre” dan tot adepten van William Shakespeare…
Ronny De Schepper
dagelijks iets degelijks 