T.g.v. 11 november heb ik vernomen dat er tussen het ondertekenen van de wapenstilstand en de eigenlijke vrede op het terrein (zo’n vijf uur later) nog 16.000 slachtoffers zijn gevallen. Zestienduizend op vijf uur tijd! En terwijl de oorlog eigenlijk al was beëindigd! Over “zinloos geweld” gesproken… (RDS)
In november 1920 verscheen onder de titel ‘Temsche ter Gedachtenis… Oorlog 1914-1918’ een uitzonderlijk boekje. Het bevat de namen van alle Temsese soldaten die streden in W.O. I, met bijzondere aandacht voor de gesneuvelden (63), gefusilleerden (2) en omgekomen opgeëisten (11). Zij zijn allen vereeuwigd met een korte levensschets en foto.
Met het oog op de samenstelling van een Guldenboek verzocht Clemens De Landtsheer (1894-1984), vertaler-typist op het Belgisch Consulaat in Cherbourg, in het meinummer 1917 van het frontblaadje Onze Temschenaars alle Temsese soldaten om hun gegevens en foto aan hem over te maken. Zodoende kreeg hij een omvangrijk (zij het verre van volledig) dossier, waarmee hij twee lijvige albums vulde. Dit Guldenboek is een blijvend eerbetoon aan de soldaten van 1914-1918.
Daarna vatte hij het plan op om een Huldeboek samen te stellen, met speciale aandacht voor de gesneuvelden, gefusilleerden en omgekomen opgeëisten. Van alle overledenen wilde hij een korte levensschets en foto publiceren, inclusief essentiële frontervaringen en de omstandigheden van overlijden. Als redacteur van het frontblaadje Onze Temschenaars en door zijn oproep voor het Guldenboek ontving hij massa’s brieven, die vele gegevens bevatten die ook nuttig konden zijn voor het Huldeboek. Deze omvangrijke briefwisseling – van grote documentaire waarde – heeft De Landtsheer z’n hele leven bewaard. Wie ze doorneemt, beseft welk ’n enorme tijdrovende bezigheid de samenstelling van het Huldeboek moet geweest zijn. Na de oorlog werkte hij nog verscheidene maanden aan de voltooiing. Van januari tot oktober 1920 publiceerde weekblad De Schelde (van vader De Landtsheer) een artikelenreeks over de Temsese oorlogsslachtoffers. De teksten voor het Huldeboek waren doorgaans inkortingen van die artikels. Na de publicatie in De Schelde verscheen het boek op 11 november 1920. Aan elk slachtoffer was één bladzijde gewijd. Tussen haakjes: in W.O. I kwamen vier Temsese broederparen om het leven: naast de gebroeders Van Raemdonck ook Pieter en Marcus Liessens, Emiel en George Kellens en Arthur en Frans De Cauwer.
Temsche ter gedachtenis is geschreven in de typische, gezwollen stijl van zijn tijd, met een overdreven ijver om de zaken glansrijker en heldhaftiger voor te stellen dan zij waren. Afgezien daarvan bevat het boek een schat aan gegevens. Het hangt een beeld op van de strijd van de kleine man aan de IJzer en is een spiegel van de vele vormen van oorlogsellende.
Het boekje (105 blzn.) werd gedrukt op 800 exemplaren, waarvan 100 in luxe-uitgave (harde omslag). Kostprijs: 8 fr. De Landtsheer hoopte op een vlotte verkoop, maar dat bleek een illusie. De voorraad geraakte verre van uitgeput en jarenlang bleven honderden exemplaren in het magazijn van de drukkerij liggen. In 1938 lanceerde hij het boekje opnieuw (steeds tegen 8 fr.), maar de verkoop bleef bescheiden, ook na W.O. II. Een aantal exemplaren werd toen gewoon weggegeven.
Clemens De Landtsheer schonk in 1980-1981 het Guldenboek, een exemplaar van het Huldeboek en de ermee verbonden briefwisseling aan het Gemeentebestuur.
‘Temsche ter gedachtenis … oorlog 1914-1918’ neemt blijvend een unieke plaats in in de geschiedschrijving van de gemeente.
Luc De Ryck
dagelijks iets degelijks 