Morgen viert de Canadese zanger Robert Charlebois zijn 75ste verjaardag.
Jan De Wilde, Zjef Vanuytsel, Johan Verminnen, Raymond van het Groenewoud. Vier namen die het aangezicht van de Vlaamse liedjesmakerij in de jaren zeventig hebben bepaald. Ieder met zijn eigen inbreng, maar met één grote gemene deler: de breuk met de voorafgaande generatie Cools-Van der Goten-Ferdy, omdat de Bende van Vier de zon in Angelsaksische westen zal gloren. Niet alleen natuurkundig werden hier dus de dingen op de kop gezet, want Cools cum suis waren meer op Frankrijk georiënteerd.
Daarom is het des te merkwaardiger dat voornoemde vier als Groot Voorbeeld de naam van Robert Charlebois (geboren 1945) naar voren schuiven. Want Charlebois zingt toch in het Frans, of niet soms?
Soms niet, inderdaad, naast een Italiaanse versie van een gedicht van Rimbaud (“Solitudine” samen met Patti Pravo) en een rol in een spaghetti-western (“Een genie, twee partners en een sukkel”), zingt Charlebois ook een aantal nummers in het Engels. En dat verklaart al meer: Charlebois is immers afkomstig van Québec en al is zijn moerstaal dus min of meer die van Molière, dan is zijn muzikale uitdrukkingswijze zo Angelsaksisch als van zijn landgenoten Neil Young, Ronnie Hawkins of Paul Anka, die toevallig wél in het Engelstalige gedeelte van Canada zijn geboren.
Op die manier is Charlebois ook politiek gezien een buitenbeentje in zijn geboorteland. Terwijl zijn collega’s zich nog steeds vastbijten in de autonomie-beweging, is dit voor Charlebois als zanger al lang geen punt meer. Politiek gezien treedt hij hen wel bij. Op de vraag van Candida Foti in “L’Humanité-Dimanche” wat de inwoners van Québec wensen, antwoordt hij: “Een Frans Québec. Door mijn afkomst ben ik echter tweetalig en ik sta daar dan eigenlijk ook niet helemaal achter. Anderzijds zie ik wel in dat een tweetalig Québec een Engelstalig Québec is binnen twintig jaar”. Men zou haast zeggen dat hij het over Brussel heeft…
Op muzikaal vlak echter zegt hij in hetzelfde interview dat hij zijn personage wil “depolitiseren” en dat hij weliswaar een Québec wil dat economisch niet meer afhankelijk is van de Amerikaanse multinationals (een put van tien miljard dollar schuld moet nog worden gevuld), maar cultureel is hij pro-Amerikaans, een grote bewonderaar van het Amerikaanse volk, de televisie, de film en natuurlijk… de muziek. Vandaar dat Foti hem als volgt schetst: “Mélange subtil d’esprit classique alimenté de coca-cola et de vitamines, il affirme à la fois l’avenir et le passé, sans jamais cesser d’être présent. Robert Charlebois est donc un peu un carrefour: carrefour entre l’Europe en l’Amérique, entre la poésie et la pop musique, entre le 18ème et le 21ème siècle. Il est surtout un point de rencontre ou chacun peut se reconnaître suivant ses aspirations, et ses fantaisies. A la fois drôle, triste, violent, critique et doux, c’est Charlebois que nous allons retrouver, au coin d’une mélodie”.
Zoals ook het geval is met zijn Engelstalige landgenoten, sluit de “Amerikaanse” stijl van Charlebois nauw aan bij de muziekcultuur uit het zuiden van de VS. En dat is dan zowel de blues als de country-rock (bijvoorbeeld “Le sud de la Louisiane”). Zo heeft Charlebois op het hoogtepunt van de West Coast-rage tournees gemaakt zowel in het voorprogramma van Janis Joplin als van The Band en The Byrds.
Heel specifiek is natuurlijk zijn interpretatie van oude Frans-Canadese volksliedjes uit Acadie, zoals we die in Louisiana terugvinden bij de cajuns (“Ya sa pichou”, “La valse Reno”). En merkwaardig is zijn belangstelling voor de cultuur van de oorspronkelijke Indiaanse bewoners van het continent (“Witchi Tai To”).
Maar ook aan de Franse erfenis kan hij uiteraard niet voorbijgaan. Zijn humor bijvoorbeeld is typisch Frans (“Conception”) en ook zijn grootste gebrek, namelijk het bombastische dat hem soms overvalt (“Le Mont Athos”, “Terre-Love”, “Deux femmes en or”). Nochtans wanneer hij “Les grands sentiments” ingehouden brengt, is hij op zijn grootst. “Ordinair” is het credo van elke zanger die zichzelf respecteert en “Je veux de l’amour” bespeelt hetzelfde thema maar vanuit een engere optiek. Erger maar misschien juist daardoor nog meer uitgediept. Zoals we uit de grandioze versie van Raymond Van het Groenewoud kunnen afleiden, versie die door Charlebois zelf ook ten zeerste geapprecieerd wordt, zoals hij mij mededeelde op het feest van “L’Humanité” (ook “Ordinair” van Robert Charlebois werd later vertaald door Raymond van het Groenewoud, maar ook door Lewis Furey).
In Frankrijk heeft hij overigens een duwtje in de goede richting gegeven aan wat men noemt “La nouvelle chanson française” en dat gaat dan van chansonniers à la Lavilliers tot groepen zoals Téléphone over cross-overs zoals Higelin.
Anderzijds is hij geen fan van de videoclipcultuur: “C’est vrai que l’image vaut mille mots, mais il y a dans la lecture une gymnastique, que la télévision ne pourra jamais nous donner. (…) Une chanson, c’est beau, mais si je la fais clipper par un réalisateur, même s’il a beaucoup de talent, c’est fini pour toujours! Chaque fois qu’on va entendre la chanson, on va revoir les mêmes images. Cela réduit l’imagination, or la poésie, c’est 80 p.c. de non dit. Alors pourquoi vouloir illustrer une chanson? C’est redondant. Un jour peut-être on pourra composer avec un oeil et une oreille, être révolutionnaire. Mais pour l’instant, je suis un déçu du clip, comme il y a des déçus du socialisme!” (Robert Charlebois in “La Libre Belgique” van 29/7/1992)
Ronny DE SCHEPPER
Een paar elpees:
“Robert Charlebois”, Gamma (s.d.).
“Un gars ben ordinaire”, Gamma GS-144 (1972).
“Solitaire d’abord, solidaire ensuite”, Barclay (1973).
“Les grands succès”, Gamma 68.501/2.
“Solide”, Kébec-Disc-RCA-KDL 6480.
dagelijks iets degelijks 