85 jaar geleden won Jefke Bruyninckx een wedstrijd om te bepalen wie De Witte mocht spelen in de gelijknamige film van de Duits-Vlaamse filmregisseur Edith Kiel (1904-1993), al werd de film aan de man waarmee ze samenleefde, Jan Vanderheyden (1890-1961), toegeschreven.
De eerste Vlaamse klankfilm was “Meisjes in Vrijheid” van de uitgeweken Duitser Fritz Kramp, enkele maanden later gevolgd door “De Witte”, beide uit 1934. De vertolking van Jefke Bruyninckx kende hierin zo’n succes dat MGM hem een hoofdrol in “David Copperfield” aanbood, maar Jefke weigerde.
Een jaar later draaiden Vanderheyden-Kiel “Uilenspiegel leeft nog”, eveneens naar Ernest Claes, die tevens geldschieter was, al was hij niet tevreden over de verfilming van zijn “Witte”, maar het was wél een goede investering natuurlijk! Ik heb tot nu toe niet kunnen achterhalen op welke basis Claes de verfilming van zijn geesteskind afwees. Misschien had het wel te maken met het feit dat de film de quotering… “kinderen NIET toegelaten” meekreeg? Dat was dan niet omwille van de bekende scène, waarbij de Witte in zijn blootje gaat zwemmen, maar wel omwille van “gezagsondermijnende” daden als een pen zodanig op de stoel van “de meester” leggen dat die in zijn achterste bleef steken.
Een andere bekende passage is die waarbij De Witte en zijn vrienden “De Leeuw van Vlaanderen” naspelen. Dit gaf in de jaren zeventig aanleiding tot een merkwaardig document: Jo Van Eetveld die dit fragment voorleest op een langspeelplaat. Ik schreef hier destijds een recensie over voor De Rode Vaan:
Commercieel gezien is de plaat uitgebracht n.a.v. het feuilleton dat voor de jeugd liep op woensdagnamiddag. Jammer genoeg sluit het ook ideologisch aan bij een heropflakkerend “volksnationalisme” – we kennen daar nog een andere term voor (*). Wie de heer Van Eetveld kent, zal dus wel weten dat hij daar met hart en ziel achter staat. Dat ook Ernest Claes niet helemaal vrijuit gaat, zal bij onze lezers ook wel geweten zijn, maar anderzijds : wie van ons heeft niet van “De Witte” genoten destijds ?
Wat de voordracht betreft : Van Eetveld neemt alle rollen voor zich, volgens het systeem van “Strip” destijds, wat niet altijd slaagt, in een bepaalde “rol” klinkt hij zelfs enigszins als Walter Capiau.
Ondanks alle reserves hierboven geschetst, viel deze plaat toch beter mee dan verwacht. Echter een toch wel ernstige bedenking hierbij : waarvoor dient dit eigenlijk ? Zijn de mensen soms te lui geworden om zelf het werk van Claes ter hand te nemen misschien ?
Ronny De Schepper
(*) Wat een onnozelaar was ik toch!
Referentie
Jo Van Eetveld, De Leeuw van Vlaanderen, MFP 4 M 024 – 23728
dagelijks iets degelijks 