« Voor het laatst vernam men Dantons geweldige stem, toen hij de voorspelling uitstiet: ‘Men offert ons op aan de eerzucht van enige laffe rovers, maar zij zullen niet lang de vruchten hunner misdadige overwinning genieten. Ik trek Robespierre mede… Robespierre volgt mij!’
Deze voorspelling zou bewaarheid worden.
De Dantonisten werden de 5e april 1794 naar het schavot gevoerd. Zij stierven moedig en Danton eiste van de beul, dat hij zijn hoofd aan het volk zou vertonen, wat ook geschiedde (*). Zo eindigde Danton, wiens stormachtige werkkracht eens Frankrijk voor de aanval van het buitenland en de reactie van het binnenland gered had, zijn leven. Hij was een man der wilde, woeste opwellingen, maar niet iemand van stelselmatige barbaarsheid. » (De Fransche Revolutie aan het volk verhaald door Wilhelm Blos, 1889).
Robespierre, die twee maand later door dezelfde guillotine zou onthoofd worden, had verklaard : « De volksregering berust in vredestijd op deugd, in tijden van revolutie op deugd en terreur: omdat de deugd anders machteloos is… »
Deze tekst werd door het NTG verspreid als “teaser” voor hun nieuwste productie « Dantons dood » van Georg Büchner in maart 1984, maar we hadden het reeds voorspeld : ook dit stuk ligt in de esthetiserende lijn. Daarvoor ging men speciaal twee mensen uit Duitsland halen : regisseur Ulrich Greiff en scenograaf Michel Gerd Peter. De tweede tekent voor de positieve kant van het estheticisme (een schitterend visueel beeldenspel via een ingenieus en imponerend decor), de eerste voor de negatieve. Het tempo is immers weer erg laag gehouden, de spelers wordt opgedragen eerder te declameren dan te acteren, kortom het duurt verschrikkelijk lang vooraleer Danton uiteindelijk op de guillotine terechtkomt. Zo lang zelfs dat we moeten bekennen meermaals ’s mans dood te hebben gewenst.
Wat dan toch fundamenteel oneerlijk is. Want Danton mag dan zelf al geen onnozel schaap geweest zijn, wat zijn tegenstander Robespierre daar tegenover plaatste in de naweeën van de Franse revolutie, dat was toch ook geen kattepis. En Robespierre deed het dan nog in naam van de Deugd asjeblieft ! Voorwaar een Dulcinea waarvoor talrijke Don Quichottes de strijd tegen windmolens hebben aangehouden.
Nu goed, in één paragraaf vat men de hele problematiek niet samen natuurlijk, maar ik vrees wél dat dit het enige is wat de toeschouwer ervan meedraagt. Ondanks de declamatietoon en de ietwat overdreven articulatie dringt er inderdaad weinig door tot bij de toeschouwers, waardoor althans in onze omgeving af en toe een gesmoorde geeuw kon worden gehoord. Het is immers een algemeen bekend gegeven dat niet-Nederlandstalige regisseurs weinig interesse aan de dag leggen voor het taalaspect van een voorstelling. De Claus-vertaling uit 1959 werd dan ook opzettelijk niet aangepast, ook al lijkt ze me meer poëzie dan toneel. Het stuk van Büchner zelf ook trouwens.
Naast het decor is het bijgevolg vooral de botsing tussen twee karakters en twee grote acteurs die onze aandacht kan gaande houden. Vooral Walter Moeremans als Robespierre imponeert want Hugo Van den Berghe begint een trekje te vertonen dat ook andere grote acteurs (als b.v. Julien Schoenaerts) kenmerkt, namelijk dat de personages zich aanpassen aan de acteur i.p.v. vice versa. Zo lijkt zijn Danton wel heel erg op zijn Hamlet (en dat niet alleen omdat er soms aan de rottende staat van Denemarken gerefereerd wordt).
Naast deze twee grootmeesters vallen de andere vertolkingen wat bleekjes uit. Vooral bij de vrouwen dan. Bij de mannen noteerden we immers toch weer goede prestaties van Jos Verbist (Saint Just) en Peter Marichael (Legendre). We mogen daarmee misschien tegen de stroom op roeien maar er is geen enkele reden om ons bij de mening van bepaalde elite neer te leggen.
Referenties
Ronny De Schepper, Het duurt lang eer Danton dood gaat, De Rode Vaan nr.12 van 1984
« Dantons dood » / Auteur: Georg Buchner / Regie: Ulrich Greiff (foto) / Decor en kostuums: Michel Gerd Peter (a.g.) / Belichting: Jan Gheysens / Vertaling: Hugo Claus / Met: Walter Moeremans (Robespierre), Hugo van den Berghe (Danton), Chris Boni, Magda Cnudde, Blanka Heirman, Els Magerman, Chris Thys, Roger Bolders, Herman Coessens, Peter Marichael, Dirk Roofthooft, Eddy Spruyt, Guido van den Berghe, Cyriel van Gent, Eric van Herreweghe, Jos Verbist, Nolle Versyp, Mark Willems, Jappe Claes (a.g.), Arthur Semay (a.g.)
(*) Dantons gezicht was enigszins gehavend vanwege een confrontatie in zijn jeugd met een stier, een aantal varkens en de pokken. (Wikipedia)
dagelijks iets degelijks 