Zestig jaar geleden: première van “Some like it hot”

“Some Like It Hot” is een Amerikaanse film onder regie van Billy Wilder met in de hoofdrollen Tony Curtis, Jack Lemmon en Marilyn Monroe.

De film is gebaseerd op een verhaal van Robert Thoeren en Michael Logan. Logan had het verhaal (zonder de gangsters overigens) al eens gebruikt voor de Duitse film “Fanfaren der Liebe” uit 1951. De filmtitel komt uit het kinderrijmpje “Pease Porridge Hot”(*), maar dat helpt ons niet veel verder wat de inhoud van de film betreft. Qua citaat is er enkel Junior (Tony Curtis in zijn miljonairsvermomming) die zegt tegen Sugar Kane (Marilyn Monroe) dat ‘hij meer van klassieke muziek houdt dan van hot (jazz)’, maar dat zou dan eerder het omgekeerde betekenen dan wat de film wil zeggen. De werktitel voor de film lag wél in dezelfde lijn, want die was “Not Tonight, Josephine” (de vrouwennaam van Tony Curtis).
Door de travestietoestanden en andere toespelingen op homoseksualiteit, waren er nog tijdens het draaien al veel morele bedenkingen in het licht van de Motion Picture Production Code. Die zogenaamde Hays Code (genoemd naar de ontwerper van de code) zou door deze film trouwens verder aan betekenis verliezen.
Zelfs naar maatstaven van de 21ste eeuw is de film nog altijd bijzonder op dat vlak, o.m. door de openlijke suggestie van een homohuwelijk in het verrassende slot met het beroemdste citaat uit de film:“Well, nobody’s perfect.” Het had nochtans maar weinig gescheeld of deze zin was nooit in de film gekomen. Het was bedoeld als opvuller totdat de scenaristen een betere zin hadden bedacht. Maar Wilder vond het zo leuk dat hij de oorspronkelijke tekst handhaafde.
De opnames van de film waren overigens een nachtmerrie voor Billy Wilder. Ten eerste moest hij het originele plan om de film in kleur te schieten laten vallen omdat de grime van Curtis en Lemmon een groenige teint liet zien op de filmprints. Monroe was hier heel boos over omdat er in haar contract stond dat al haar films in kleur moesten worden opgenomen. Wilder kon haar overtuigen maar deze discussie bleek pas de eerste in een lange rij problemen. Zo bleek Marilyn Monroe zwanger tijdens de opnames (**). Hierdoor was ze veel zwaarder dan normaal en moesten de kostuums worden aangepast. Voor de publiciteitsfoto’s van de film poseerde Monroes vaste stand-in, Evelyn Moriarty, waarna het hoofd van Marilyn later werd ingevoegd.
Maar ook Curtis had zijn problemen met de vrouwenrol. Hij hield het niet vol om voortdurend met een hoge stem te praten in zijn rol als Josephine. Wilder liet daarom in de post-productie de stem van Josephine inspreken door Paul Frees. Voor de rol van Junior moest Curtis ook zijn stem aanpassen. Hij probeerde daarvoor Cary Grant te imiteren. Iedereen vond het leuk, inclusief Grant zelf.
Volgens Wout Thielemans (scenario-consulent van de VRT-dienst fictie) is “Some like it hot” zowat het ideale voorbeeld van een typisch “Amerikaans” (d.w.z. gericht op commercieel succes) scenario. De belangrijkste ingrediënten daarvan zijn immers structuur en conflict. Een modern scenario bevat geen camerabewegingen meer, de regisseur wil een zekere vrijheid behouden. Het bevat wel technische gegevens (requisieten), het verhaal (uiteraard), de dialogen, de decors enz. Eén blz. scenario komt ongeveer overeen met één minuut film.
Drama betekent eigenlijk beweging, actie, en is dus altijd gestoeld op een tegenstelling van twee krachten, ook als het een psychologische of een humoristische film is.
Ook in individuele scènes is die tegenstelling onmisbaar. Daardoor betrekt men immers de toeschouwers op de gemakkelijkste manier bij de film. Als b.v. iemand een formulier moet invullen, voeg er dan een irritante bediende aan toe.
In een actiefilm moet het conflict:
1) liefst van levensbelang zijn voor de betrokkene;
2) veel complicaties kunnen verwekken, zodat anderhalf uur nodig is om het op te lossen;
3) snel beginnen of anders moet een kleiner nevenconflict de aandacht gaande houden tot het hoofdconflict kan beginnen.
Er zijn drie basistypes:
1) mens tegen mens (zowel fysieke actiefilms als psychologische)
2) de mens tegen de natuur (b.v. “Jaws”)
3) de mens tegen zichzelf (uitsluitend psychologische films).
Deze types komen ook door elkaar voor b.v. in “The treasure of the Sierra Madre” (John Huston, 1948).
Elementen van het conflict:
1) de protagonist is niet noodzakelijk “de goeie” (cfr.”Bugsy”), maar hij moet wel actief zijn en moet verandering ondergaan, film is immers dialectisch (these, antithese, synthese) in tegenstelling tot televisieseries, die een cirkelbeweging maken (dat heeft men dus noodgedwongen ook bij James Bond- of Indiana Jones-films).
2) de antagonist moet tenminste even sterk zijn als de hoofdpersoon en hij moet even gedreven zijn (er moet voor hem evenveel op het spel staan). In “High noon” is dit individueel misschien niet het geval, maar hier maakt de kwantiteit dat goed.
3) de tritagonist of spilfiguur zet het conflict in gang of is er onrechtstreeks de oorzaak van. Jago b.v. Maar deze figuur is niet altijd noodzakelijk.
4) het dramatische doel m.a.w. de inzet van het conflict.
Toegepast op “Some like it hot” van Billy Wilder:
De hoofdpersoon is Tony Curtis en niet Jack Lemmon, dat is slechts een ironisch commentaar op Curtis. De verandering die hij ondergaat is dat hij van een rokkenjager een serieuze geliefde wordt. En het dramatische doel is het verwerven van Marilyn Monroe. Het ontsnappen aan de gangsters is niet het doel, want hier loopt hij altijd weg (de verandering is dus niet dat hij dapper wordt i.p.v. laf).
Eerste bedrijf
Ze ontsnappen aan de gangsters. Overgangsconflict: integratie van mannen in vrouwenorkest. Echt conflict: Curtis wil Monroe veroveren.
Opening: jaren twintig, gangsterwereld, Joe & Jerry zijn platzak, dreigende atmosfeer.
Plot start: getuige van moord in de garage.
Plot point I: Joe doet zich aan de telefoon voor het eerst voor als vrouw.
Kneep I: de scène in het toilet tijdens het feestje. Monroe zegt dat ze altijd verliefd wordt op saxofonisten die “Melancholy baby” spelen, maar dat ze liever een miljonair zou willen. Kneep: Curtis is “vrouw” én saxofonist!
Midpoint: Joe verkleedt zich als miljonair (karikatuur van Cary Grant).
Kneep II: de liefdesscène op de boot (door impotentie voor te wenden). De relatie is volledig op leugens gebaseerd.
Plotpoint II: de aankomst van de gangsters in het hotel.
Crisis: Joe fingeert dat hij met een andere moet trouwen, maar hij realiseert zich dat hij niet zonder haar kan.
Climax: de kus na “I’m through with love” (niet: Spats Colombo die wordt neergeschoten)
Resolutie: de scène in de boot (met het ironische spiegeleffect van Osgood en Daphne).
De film was een groot succes in de bioscopen met een omzet van 25 miljoen dollar in de VS alleen al (op een budget van bijna 3 miljoen dollar). Hoewel de film veel nominaties kreeg voor de Oscars werd alleen de Oscar voor beste kostuums verzilverd. Wel was er een Golden Globe voor beste film, voor beste actrice (Monroe) en voor beste acteur (Lemmon). In 1989 werd de film geselecteerd voor conservering in het United States National Film Registry van het Library of Congress. In 2000 verscheen de film op de eerste plaats in de lijst van 100 beste filmkomedies van het American Film Institute. (Wikipedia)

(*) Pease porridge hot, pease porridge cold,
Pease porridge in the pot, nine days old;
Some like it hot, some like it cold,
Some like it in the pot, nine days old.
(**) Een merkwaardige opmerking van Wikipedia, die ik helaas niet kan duiden. Als men “Marilyn Monroe zwanger” intikt, krijgt men vooral foto’s te zien van een Marilyn met inderdaad een buikje, maar die foto’s dateren uit 1960, dus nà “Some like it hot”. Ze zijn pas recent (in 2017) ontdekt en komen er daarom als eerste uit. De vader zou dan Yves Montand zijn (met wie ze kort daarna “Let’s make love” zou draaien) en niet haar echtgenoot, de toneelauteur Arthur Miller. In tweede instantie komt er in dit verband een item uit de autobiografie van Tony Curtis ter sprake, waarbij die claimt de vader te zijn, maar dat zou dan gebeurd zijn TIJDENS de opnames van “Some like it hot”, dus kan het ook niet hierop zijn, dat Wikipedia zinspeelt. In alle geval, Marilyn Monroe zou nooit kinderen hebben, dus ofwel heeft ze een miskraam gehad ofwel heeft ze een abortus ondergaan. Een derde verhaal in deze context, tenslotte, is zo farfetched dat ik erover heb getwijfeld het hier te vermelden. Volgens een zekere Gladys Baker Morris (de naam alleen al!) zou zij de liefdesdochter zijn van Marilyn Monroe en president Kennedy. Meer zelfs, de dood van Marilyn waarover reeds zoveel is gespeculeerd zou dan het gevolg van haar geboorte zijn. Zij zou daarna door het gezin Morris opgevoed zijn als hun eigen dochter en pas op haar sterfbed zou haar stiefmoeder het ware verhaal hebben verteld. Si non e vero… nee dan nog is het niet bene trovato.