25 jaar geleden: eindelijk Oscar voor Steven Spielberg

Het is vandaag 25 jaar geleden dat de film “Schindler’s list” van Steven Spielberg de grote winnaar was op de Oscar-uitreiking.

Deze keer had Spielberg dus goed gegokt: het gros van de oscar-onderscheidingen ging naar hemzelf. Hij had gevoeld dat de tijden rijp waren voor films zoals “In the name of the father”, “Philadelphia” of “Schindler’s list”, die sterk maatschappelijk betrokken zijn én toch een groot succes kennen. Verkiezingsuitslagen zoals die in Italië (Berlusconi) mochten dan niet echt geruststellend zijn, het was toch al eens iets anders dan in de tijd dat het de Rambo’s en de Rocky’s waren die de grote publiekstrekkers waren.
“Schindler’s list” kon uiteindelijk op zeven oscars rekenen, waaronder die voor beste film en (eindelijk!) beste regie, waardoor “The Piano” (toch ook zes nominaties) eigenlijk een beetje een verliezer werd, ondanks het feit dat de zwijgende Winona Ryder en de elfjarige Nieuwzeelandse Anna Paquin, er beiden met de oscar als beste actrice vandoor gingen (resp. voor de hoofdrol en de belangrijkste bijrol) en Jane Campion zelf ook nog een oscar kreeg voor het beste originele script. “Schindler’s list” had enkele weken daarvoor “The Piano” ook al gedwarsboomd bij de uitreiking van de Golden Globes.
Bovendien viel ook “Jurassic Park” nog zeer terecht in de prijzen wat de techniek betreft (klank, klankmontage en visuele effecten). Whoopi Goldberg, die als eerste vrouw de oscars uitreikte (“De studiobazen zijn nu wellicht even nerveus als toen het Heidi Fliess-schandaal uitbarstte”), omschreef de film als “het verhaal over een pretpark waar alles fout gaat”. De werktitel was oorspronkelijk “Euro-Disney”, zei ze en ze voegde eraan toe dat dit tenminste een immobiliën-fiasco was dat nu eens niet aan Hillary (Clinton) kon worden toegeschreven…
Maar het is natuurlijk “Schindler’s list” die de ondertussen reeds 46-jarige Steven Spielberg uiteindelijk de bekroning opleverde, waarop hij al jaren recht had. (Voor “E.T.”, “Raiders of the lost ark” en “Close encounters of a third kind” bleef het uiteindelijk gewoon bij een nominatie.)
“Schindler’s list” is een zwart-wit film van 30 miljoen dollar die op locatie in Krakau werd opgenomen. De Poolse decorateur Allan Starski (die ook voor “Daens” van Stijn Coninx heeft gewerkt) kreeg er samen met Ewa Braun (!) trouwens een oscar voor. Andere oscars waren er voor cameraman Janusz Kaminski, monteur Michael Kahn en componist John Williams (diens vierde reeds).
Het ook al met een Globe en Oscar bekroonde scenario van Steven Zaillian is gebaseerd op het boek “De ark van Schindler” van Thomas Keneally en vertelt het authentieke verhaal van de Duitse industrieel Oskar (!) Schindler die tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven redde van 1.300 joden. Maar dan wel door ze gratis te werk te stellen. Spielberg, die hiermee zijn joodse afkomst wilde beklemtonen, heeft bijgevolg geen “heiligenleven” willen draaien, maar een kritische doorlichting van de man en zijn motieven. M.a.w. de man is niet echt “politically correct”. Hij verrijkt zich o.m. door zwarthandel en heeft wapperende handjes als het vrouwen aangaat. De rollen worden vertolkt door Liam Neeson, Ben Kingsley, Ralph Fiennes en Caroline Goodall.
“Schindler’s List” is gebaseerd op “Schindler’s Ark”, een historische fictie-roman uit 1982 van Thomas Keneally. De film is bijna volledig zwart-wit opgenomen, met alleen een scène in kleur aan het begin en aan het eind en een aantal rode kleurdetails in het midden van de film (zie bovenstaande foto).
Steven Spielberg zou nochtans aanvankelijk de film “Cape Fear” gaan maken, en Martin Scorsese zou “Schindler’s List” regisseren (al in de jaren tachtig, was de bedoeling), maar ze besloten uiteindelijk te ruilen van film, ongetwijfeld mede omwille van het feit dat Spielberg zelf ook jood is. Toch werkte Spielberg tegelijkertijd aan een ontspanningsfilm als “Jurassic Park”…
Zowel het boek als de film zijn gebaseerd op de rol die de Duitse zakenman Oskar Schindler speelde in de Tweede Wereldoorlog. Schindler begon met het aanstellen van joden in zijn fabriek, aanvankelijk gewoon omdat het goedkope werkkrachten waren. Toch redde deze industrieel het leven van 1100 joden uit Polen en Tsjechoslovakije van de Holocaust, door ze op een lijst te zetten van werknemers in zijn emailfabriek die om die reden beschermd dienden te worden.
De film leidde merkwaardig genoeg tot verontwaardiging onder sommige overlevenden van de Holocaust. Zij meenden dat het niet mogelijk was om dit thema te verfilmen zonder onrecht te doen aan de werkelijkheid. Een verfilming zou per definitie de werkelijkheid bagatelliseren, zo werd betoogd, omdat een film zou pretenderen dat de gruwelijke gebeurtenissen nagespeeld kunnen worden. Andere critici meenden dat Spielberg te zeer geprobeerd heeft om Schindler neer te zetten als een held wiens leven de filmbezoeker moest dienen als voorbeeld. Om diezelfde reden zou Spielberg niet zijn ingegaan op Schindlers levenswandel na de oorlog.
De film werd verboden in verscheidene islamitische landen. Sommige landen zeiden problemen te hebben met de hoeveelheid naakt en geweld, maar Maleisië stelde uitdrukkelijk de film als ‘zionistische propaganda’ te beschouwen. In een interview noemde Spielberg het verbod schandelijk en geworteld in antisemitisme.
In ons land was “Schindler’s list” de meest bekeken film van dat jaar, gevolgd door “Forrest Gump”, “Max” en “The Flintstones” (omdat Steven Spielberg nog wat ongebruikte dinosaurussen had liggen na “Jurassic Park”, produceerde hij een speelfilmversie van de tekenfilmserie). Opmerkelijk is wel dat een bioscoopticket in de V.S. toen goedkoper was dan in België (130 fr tegenover 220 fr).