Het is vandaag al twintig jaar geleden dat de Amerikaanse violist Yehudi Menuhin (foto YouTube) is overleden.
Yehudi Menuhin werd geboren in New York en was een leerling van Louis Persinger, Georges Enesco en Adolf Busch. Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde hij voor geallieerde soldaten. Na de bevrijding van het concentratiekamp Bergen-Belsen in april 1945 trad hij samen met componist Benjamin Britten op voor de bevrijde gevangenen. In 1947 ging hij samen met dirigent Wilhelm Furtwängler terug naar Duitsland als een daad van verzoening: hij was de eerste joodse musicus die na de Holocaust naar Duitsland ging voor optredens. Nochtans vertelde Yehudi Menuhin later in Humo: “Fürtwangler wou dat ik onder Hitler in Duitsland kwam spelen, hij was een idealist die dacht dat mijn muziek Hitler zou vermurwen en hem van zijn barbaarse plannen zou doen afzien. Zo naïef! Ik ben natuurlijk niet gegaan. Mijn aanwezigheid – zéker als jood – zou zijn geëxploiteerd, ze had als façade gediend.”
In datzelfde interview vertelt Yehudi Menuhin ook nog: “Ik ken een pianist die op de partituur aanduidt waar hij, om het meeste effect bij zijn gehoor te sorteren, zijn hoofd moet achteruit gooien, emotioneel moet kijken, diep moet ademen, zijn linkerhand een dramatisch ogenblik onbeweeglijk in de lucht moet laten zweven… en dat allemaal spontaan doet lijken.”
Menuhin vertelde ook graag dat hij ooit eens in de brousse het vioolconcerto van Bach ten gehore bracht en dat de inboorlingen met open mond stonden te luisteren. Fred Brouwers antwoordt daarop: “Ach, natuurlijk, had hij een wijsje op een zingende zaag gespeeld, dan hadden ze waarschijnlijk ook met open mond geluisterd. Waarmee ik wil zeggen dat authenticiteit en identiteit bewaard moeten blijven (…) Het doel moet niet zijn dat men twintig Zaïrezen een accordeonvereniging laat oprichten om muziek van Armand Preud’homme te spelen: dat is niet het toppunt van fusion.”
Na een succesvolle periode waarin hij geroemd werd om zijn romantische en weelderige stijl, kreeg Menuhin lichamelijke en artistieke problemen als gevolg van zijn drukke werkzaamheden. In 1962 richtte hij de Yehudi Menuhin school op in Surrey. Zijn bekendste leerling is zonder enige twijfel Nigel Kennedy, maar ook b.v. Ning Kam, Liviu Prunaru en onze landgenoot Jonathan Morton. Bij het Europees Jeugdorkest dirigeerde hij dan weer o.m. Dirk Brossé.
Menuhin trad tot op hoge leeftijd op. Bij het begin van de jaren tachtig was hij de eerste in de televisiereeks « De mens en zijn muziek » (26/6/81), waarin hij zijn visie geeft op het verschijnsel muziek van de oertijd tot de punk.. Volgens Lode De Pooter zal deze reeks ongetwijfeld zeer boeiend blijken te zijn. “Daarvoor staat het bij elkaar gebrachte beeldmateriaal en de ongebreidelde muzikale interesse van Yehudi Menuhin garant,” zo schrijft hij in De Rode Vaan, “maar de eerste aflevering was echter een pure publiciteitsaangelegenheid, helemaal op maat van de Amerikaanse commerciële televisie. Een dergelijke aanpak had er ook al voor gezorgd dat we bij de eerste aflevering van « Cosmos » de knop omdraaiden. Ongetwijfeld zal ook dit programma zijn verdienste hebben, maar tweemaal wordt hier bewezen hoe nefast het zgn. « vrije markt »-principe inwerkt op ernstige producties.”
Daarna maakte Menuhin samen met Stéphane Grapelli jazz-opnames. Ook maakte hij opnames van Oosterse muziek met de sitarspeler Ravi Shankar. In 1985 werd hij Brits staatsburger. Menuhin stierf op 12 maart 1999 in Berlijn na een kort ziekbed als gevolg van complicaties van een bronchitis. Hij werd op 19 maart 1999 begraven op het terrein van zijn school in Stoke d’Abernon, Surrey, Groot-Brittannië. Zijn viool wordt na zijn dood bespeeld door Itzhak Perlman.
Ronny De Schepper
Referentie
L.D.P., De mens en zijn muziek: pure publiciteit, De Rode Vaan
dagelijks iets degelijks 