Vandaag is het dertig jaar geleden dat mijn laatste artikel voor De Rode Vaan is verschenen. Ik had het de toepasselijke titel “Wie schrijft, vertrekt” gegeven, ook al verzin ik in de inleiding daarvoor een totaal andere reden dan wat het werkelijk betekende. Het klopte overigens ook niet. Het bleek uiteindelijk mijn laatste artikel als vaste redacteur te zijn geworden, want na mijn desastreuze avonturen bij De Batselier bleek ik al vlug weer op de journalistiek aangewezen om aan de kost te komen. Als free-lancer mijn stukken kwijt raken in de burgerpers, zoals wij die kranten en weekbladen destijds noemden in De Rode Vaan, bleek niet zo makkelijk te zijn en al gauw kwam ik alweer bij De Rode Vaan terecht, maar deze keer dus als losse medewerker.

« Wie schrijft die blijft » zo heet het maandelijkse literaire magazine van de BRT. En het is wáár: na twee afleveringen waarin Martin Coenen ons met Amerikaanse auteurs liet kennismaken, blijft men nu dicht bij huis met Ward Ruyslinck (foto), die het over zijn geruchtmakende werk « IJlings naar nergens » zal hebben, met het dagboek van Aster Berkhof en met André Verbrugghen die over zijn passie voor de Gentenaar Jean Ray praat
(woensdag 8 maart). Voor de rest van de week lijkt het er echter eerder op dat wie schrijft, vertrekt… Het is immers al reizen en reisverhalen wat de klok slaat.
Het begint al met het andere literaire programma van onze nationale omroep, « Uitgelezen », dat op dinsdag 7 maart gewijd is aan historische reisverhalen. Eric Defoort praat met Eddy Stols, auteur van « Aziatische omzwervingen, 1591-1627 », met M.J.Raven (« Reisschetsen uit Egypte, 1858-1860 ») en met Louis Zweers (« Sumatra: Kolonialen, Koelies en Krijgers »). « Labyrint » (BRT 1, maandag 6 maart) van zijn kant is gewijd aan « Stemmen uit Zaïre ». Hierbij gaat het evenwel niet om een duik in het verleden, maar men blijft stilstaan bij een belangrijk cultureel en sociaal verschijnsel dat ook in de rest van Afrika erg in de mode is : de « populaire » schilderkunst in de steden. Het zogenaamde modernisme heeft daar immers een nieuwe cultuur doen ontstaan. Muziek en dans zijn daarvan de bekendste vormen, maar « Labyrint » wil ons nu laten kennismaken met de plastische tegenhanger daarvan. Het is een schilderkunst die zwaar onder de invloed staat van de reclame en het stripverhaal. Het gaat hier dan ook om jonge mensen die geen academische vorming hebben, maar meestal leven van het schilderen van publiciteit voor kleine bedrijfjes (kappers, boetieks…). Al deze kunstenaars behoren tot hetzelfde culturele milieu, ze leven in de cités en hebben een sociale thematiek. Bepaalde onderwerpen zijn constante inspiratiebronnen : geschiedenis, mythen, godsdienst, portretten, seksualiteit, politiek, oorlog en geweld. Deze thema’s worden soms ernstig, maar soms ook met veel humor behandeld. De BRT-filmploeg maakte opnamen in Kinshasa en Kisangani.
A la limite kan men de film « The mission » (RTBF, maandag 6 maart) ook als een reisverhaal in het verleden beschouwen, maar in het debat dat erop volgt, ligt de nadruk meer op het religieuze aspect van de film. Het thema is namelijk: « De nieuwe apostelen ».
Wie meer van reizen als zodanig houdt en dan vooral van het ontdekken van de fauna van bepaalde streken kan op dezelfde zender beter terecht bij de documentaire over de Galapagos-eilanden of de aflevering van « Le jardin extraordinaire » over het alledaagse leven van een familie bruine beren in Asturië (tweemaal op zaterdag 4 maart).
De RTBF lijkt zich deze week wel speciaal te concentreren op interessante documentaires, want de dag voordien kunnen we, ook reeds kennismaken met Soedan (via een AVRO-reportage) en met Koerdistan. Zijn er in eerstgenoemde documentaire harde beelden te zien van de hongersnood veroorzaakt door hitte en droogte, dan is de reportage « Un hiver en Armenie » (maandag 7 maart) even pakkend, maar dan wel in totaal andere klimatologische omstandigheden. We volgen Martin, een leraar die in de aardbeving van 7 december zijn hele familie heeft verloren, in zijn « struggle for life ». Hoe hij meehelpt zijn school weder op te bouwen, de hulpploegen van « Artsen Zonder Grenzen » bijstaat, maar hoe hij vooral door zo druk bezig te zijn de bitterheid en de wraakgevoelens om het zinloze lijden tracht te verdringen. Terloops komt ook het nationaliteitenprobleem ter sprake, want de natuurramp is door de centrale overheid met gulle hand aangegrepen om de nationalistische beweging te muilkorven.
Dichter bij huis kunnen we toch nog altijd een brokje exotiek proeven in de programma’s voor migranten. « Babel » van vrijdag 3 maart is bestemd voor de Marokkanen en heeft o.a. de vrouwendag als onderwerp. Met de Algerijnse Rai-popster Chaba Fadela als gesprekspartner komt alvast een vrijgevochten vrouw aan het woord. De Turkse aflevering van de dag daarop heeft dan weer de zeer populaire worstelsport als thema. Wat bewijst dat men ook in dergelijke programma’s alle richtingen uit kan.
We blijven nog even in Brussel met drie erg uiteenlopende RTBF-reportages. « Télétourisme » van zaterdag 4 maart laat ons kennismaken met de kunst in de metro, maar « Autant savoir » van donderdag 9 maart toont een heel ander aspect van het openbaar vervoer. Hierin wordt immers aandacht besteed aan de TGV die vanaf 1993 Brussel-Zuid met Parijs zal verbinden. De reportage van Michel Lemeret en J.P.Delmarcelle belicht de verschillende mogelijke tracé’s en de invloed ervan op de omgeving. Daarnaast komt ook de werkgelegenheid ter sprake, met name de weerslag die de TGV zal hebben op de bestellingen voor La Brugeoise et Nivelles. Afgaande op de persinformatie betreft het hier wel een reportage die vertrokken is vanuit een positief standpunt t.o.v. de supersnelle treinverbinding. Met een goedkope woordspeling wordt er immers ergens vermeld dat « als Brussel echt de hoofdstad van Europa wil worden, men deze trein niet mag missen » … De RTBF-cameraploeg is dan ook naar Frankrijk getrokken om te laten zien hoezeer de lijn Bordeaux-Parijs respect voor de omgeving heeft getoond. Helemaal vooringenomen is men echter ook niet, want met beelden van Parijs-Lyon wordt ook het tegendeel bewezen !
Voor de derde reportage is Brussel enkel maar het decor. En dan nog, want een Luiks kasteel waar Hoge Heren zich met pedofiel vermaak onledig houden zal allicht wel de blikvanger worden in « Au nom de la loi » (woensdag 8 maart). Het betreft hier immers een bijdrage over de fameuze « Ecoovie »-sekte waarover het laatste woord zeker nog niet gevallen is. Politieke mandatarissen zouden zich immers met de organisatie van de (ondertussen gearresteerde) Amerikaan Norman William hebben ingelaten, terwijl er ook sprake is van wapenleveringen en bindingen met het internationale terrorisme, meer bepaald met kolonel Kadhafi. Deze ongetwijfeld erg boeiende aflevering bevat verder nog een bijdrage van onze vroegere collega van « Le Drapeau Rouge », Patrick Remacle.
« Het Geuzenoog », programma van Het Vrije Woord, gaat op maandag 6 maart dan weer vanuit Gent in de ether en wel vanuit de veelbesproken tentoonstelling « Cités-Cinés ». Eigenlijk verbazend hoezeer de media zich door deze privé-organisatie laten inkapselen, want een bezoek aan de tentoonstelling leerde ons dat-ie wel merkwaardig is, maar zeker niet zo indrukwekkend als men wil laten uitschijnen. De filmkeuze is ook te overwegend Frans en sommige filmfragmenten zijn zelfs in die taal gedubd! Maar vooral — en dat aspect komt nooit ter sprake — is het een erg dure aangelegenheid. Eens men binnen is (wat ook al niet goedkoop is), is het immers nog niet gedaan. Haast nergens kun je zitten, zodat je wel verplicht bent het filmrestaurant of -café binnen te lopen, waar de prijzen navenant zijn, vooral als je de onvoorzichtigheid hebt begaan met een lege maag aan het traject te beginnen. Maar goed, voor « Het Geuzenoog » is het een aanleiding om aandacht te besteden aan cineast Frans Buyens en dat is meegenomen.
Over films gesproken, buiten « The Mission » zijn de aanraders van deze week: « Mona Lisa » van Neil Jordan (RTBF, dinsdag 7 maart), «Il n’y a pas de fumée sans feu » van de onlangs overleden André Cayatte (RTBF, vrijdag 3 maart), « Je t’aime, je t’aime » van Alain Resnais (T616 21, dinsdag 7 maart), « King Creole » met Elvis Presley (Télé 21, vrijdag 3 maart) en « Gunfight at O.K.Corral » met Franssprekende cowboys (Télé 21, zondag 5 maart).
Onze slotparagraaf is gewijd aan VTM, waar Johan Verminnen de klasgenoot van de week is (dinsdag 7 maart) en waar de sportoorlog met de BRT bij het begin van het wielerseizoen (Omloop Het Volk, zaterdag 4 maart) ongetwijfeld een nieuwe dimensie zal krijgen. Overigens, n.a.v. een geschrapte advertentie in « De Morgen » verklaarde directeur Carlo Gepts boudweg dat men bij de lancering van VTM in elk dagblad én in elk weekblad publiciteit had gemaakt en dat men dat nu aan het terugschroeven was. Nu, wat De Rode Vaan betreft valt er niet veel terug te schroeven, mijnheer Gepts. Wij hebben van u nog geen rode duit mogen ontvangen…

Referentie
Ronny De Schepper, Wie schrijft die vertrekt, De Rode Vaan nr.9 van 3 maart 1989