Gisteren was het 195 jaar geleden dat in zijn geboortestad Zwolle de literator Rhijnvis Feith is overleden.
Rhijnvis Feith (de ongewone voornaam Rhijnvis is nog altijd in gebruik binnen de familie Feith) was een enig kind uit een gefortuneerd regentengeslacht. Hij studeerde rechten in Leiden en promoveerde al na één jaar. Op 17 november 1772 trouwde hij met Ockje Groeneveld. Zij kregen samen negen kinderen.
Feith sloot zich aan bij de patriotten, burgers in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden die aan het einde van de 18e eeuw democratisering wilden stimuleren en aan het absolutisme, zoals zij dat zagen, van een falende stadhouder Willem V, prins van Oranje-Nassau, een halt wilden toeroepen. In februari 1787 werd hij door de vroedschap van Zwolle zonder goedkeuring van de stadhouder tot burgemeester gekozen, een positie die het best lijkt op die van een modern gemeenteraadslid. Deze functie bekleedde hij zeven maanden. In september 1787 vond er een Pruisische bezetting plaats, die het gezag van Willem V van Oranje-Nassau herstelde. Feith was niet anti-stadhoudersgezind, maar meer een vurig tegenstander van de aristocratische staatsgezinde partij.
Rhijnvis Feith overleed de dag na zijn eenenzeventigste verjaardag. Hij werd begraven in de Sint-Michaëlskerk te Zwolle, maar is op 6 oktober 1825 herbegraven op de Algemene Begraafplaats Meppelerstraatweg, tegenwoordig een Rijksmonument. Daarmee ging een wens van Feith in vervulling, want in 1779 ondertekende hij een petitie aan het stadsbestuur met het verzoek om om hygiënische redenen het begraven in kerken te stoppen en een begraafplaats buiten de stadsmuren in te richten. De dichter Anthony Christiaan Winand Staring schreef een gedicht ter nagedachtenis van Feith. (Wikipedia)
Feith was een typische vertegenwoordiger van de Preromantiek, ook wel eens de Sturm und Drang-periode genoemd: onvolwassen romantiek ofwel omdat de rede nog een te belangrijke rol speelt (preuts, moraliserend, b.v. Wolff, Van Alphen) ofwel omdat het gevoel niet binnen zekere perken wordt gehouden (sentimentaliteit, gevoelerigheid, b.v. Feith)
– inspiratie: Duits-Scandinavisch
Jonge Goethe en Schiller: ontdekking van Shakespeare op het continent (via Voltaire), geen regels!
herontdekking Scandinavische edda (epen), sagas (familiegeschiedenissen), skalden (troubadours): invloed primitivisme (le bon sauvage, “The Last of the Mohicans”)
– kenmerken:
* de woeste natuur (b.v. “The Seasons”, James Thomson)
* dood, eeuwigheid (b.v. “Elegy written in a country churchyard”, Thomas Gray)
* nacht, donker, ruïnes (b.v. gothic novels als “The Castle of Otranto” van Horace Walpole uit 1764 of “The mysteries of Udolpho” van Mrs.Ann Radcliffe uit 1794; het hoogtepunt met “Frankenstein” van Mrs.Shelley uit 1815, “Dr.Jekyll and Mr.Hyde” van Robert Louis Stevenson, “The pit and the pendulum” van Edgar Allan Poe en “Dracula” van Bram Stoker uit 1897 zal echter pas tijdens de eigenlijke romantiek vallen)
* passionele, getormenteerde liefde (b.v. “Die Leiden des jungen Werthers”, een briefroman uit 1774 van Goethe)
– voorbeelden uit de Nederlandse literatuur:
Betje Wolff & Aagje Deken: Sara Burgerhart (1782)
* briefroman in navolging van “Pamela or Virtue Rewarded” (1740) van Samuel Richardson (geparodieerd door de pikareske verhalen van Henry Fielding, zoals “Joseph Andrews” uit 1742 of “Tom Jones” uit 1749)
* eerste psychologische roman in de Nederlandse literatuur (in de wereldliteratuur: “La princesse de Clèves” van Mme de Lafayette, 1634-1693)
* strekkingsroman (“emancipatie” in die zin dat het een pleidooi is voor de zelfstandige keuze van een huwelijkspartner)
* samengaan van gevoel (Aagje) en rede (Betje)
Rhijnvis Feith: Julia (1793)
Hiëronymus van Alphen: Kleine Gedichten voor Kinderen
Jacobus Bellamy: De dood
Willem Bilderdijk: Aen den Hollandschen wal
Rhijnvis Feith: Nieuwjaars-lied
Antoni Christiaan Winand Staring: Aan de maan
Hieronymus van Alphen: De rups
Referentie
L.Vander Kerken, Toen schreien een genoegen en een levenskunst was, De Standaard der Letteren, 5 september 1987
dagelijks iets degelijks 