Veertig jaar geleden: de krant De Morgen verschijnt voor het eerst

Veertig jaar geleden verscheen de krant De Morgen voor het eerst met als hoofdredacteur Paul Goossens.

Voor diegenen voor wie dit “van vóór hun tijd is” breng ik nog eens in herinnering dat het hier eigenlijk ging om een samenvoeging van de Antwerpse Volksgazet en de Gentse Vooruit, twee bladen van de socialistische partij. De Morgen wou een onafhankelijke krant zijn, maar kreeg bij zijn oprichting toch nog veel substantiële steun van de toenmalige SP (nu SP.a). In de loop van de geschiedenis zouden de strijd voor journalistieke autonomie en de financiering geregeld tot botsingen leiden tot De Morgen een echt zelfstandig beleid zou gaan voeren. Alhoewel, zelfstandig, de krant maakt natuurlijk wel deel uit van De Persgroep, waar o.a. ook Het Laatste Nieuws toe behoort. In de korte periode dat ik voor De Morgen heb gewerkt (begin jaren negentig) was dit een pijnpunt: aangezien de sport op weinig belangstelling van de krantenmakers kon rekenen, moesten wij op zondag de voetbal- en andere sportverslagen van Het Laatste Nieuws aanpassen om zogezegd tot een “eigen” artikel te komen. Niet echt journalistiek “uitdagend” werk (en bovendien slecht bezoldigd) zodat ik er al na enkele weken de brui aan heb gegeven. Ik heb dan ook weinig “vrienden” over gehouden aan mijn korte verblijf op de redactie aan het Brusselse Zuidstation (op wandelafstand van mijn vertrouwde Rode Vaan-redactie van enkele jaren daarvoor). Aan Tony Landuyt en Jules Hanot denk ik af en toe wel eens met liefde terug, maar daar blijft het dan ook bij…
In die tijd deed ik dankzij de be­reidwillige medewer­king van leraars uit het vrij en officieel onderwijs verspreid over heel Vlaanderen ook een vrij betrouw­bare steekproef over het lezen van kranten bij middelbare scholieren. Op die manier deden er 222 meisjes en 248 jongens aan de enquête mee. 93 van die meisjes (42%) en 125 van de jongens (50%) lazen dagelijks de krant. De anderen konden toch antwoorden op de vragen omdat ze ooit (de ene al wat meer dan de andere) toch wel eens een krant ter hand nemen. Slechts 10 meisjes en 18 jongens (6% van het totaal) moesten een blanco formulier overhandigen omdat ze nooit een krant lazen…
Zoals gewoonlijk deden we ons onderzoek zowel in het algemeen secundair onder­wijs, als in de technische afdeling en ook nog in het hoger niet-universitair onderwijs. Aangezien het in dit laatste geval enkel een marketing-afdeling betrof, hebben we daarvan geen apart profiel gemaakt, want zij kunnen moeilijk model staan voor héél het NUHO (eigenlijk moet je nu HOBU, Hoger Onderwijs Buiten de Universiteit, zeggen). Bovendien komt hun profilering toch tot uiting als we nadien naar de leeftijdskategorieën gaan kijken.
Maar goed, in het ASO telden we 157 inzendingen en 80 daarvan (51%) lazen dagelijks de krant. In de technische afdeling lag het absolute aantal bijna gelijk (81), maar aangezien er hier meer antwoorden binnenkwamen (195), komen we tot een kleiner procent (42%).
Wat dan de leeftijd betreft, komen we tot de volgende cijfers wat de dagelijkse krantenportie betreft:
jonger dan 16: 20 op 53 (38%);
tussen 16 en 18: 101 op 226 (45%);
tussen 18 en 20: 37 op 69 (54%);
ouder dan 20: 60 op 122 (49%).
Buiten de laatste kategorie (zou die marketing-afdeling daar voor iets tussen zitten?) stellen we dus een te verwachten toename van de belangstelling vast naarmate men ouder wordt.
WELKE KRANT LEEST MEN?
Maar welke krant leest men eigenlijk, ook al is het niet dagelijks? Eerst en vooral moeten wij opmerken dat het opval­lend is dat er veel jongeren meerdere kranten lezen, vandaar dat er meer titels worden geciteerd dan er deelnemers aan de enquête zijn (zelfs met diegenen erbij geteld die géén krant lezen!). Aangezien scholieren vaak aangewezen zijn op de krant van hun ouders, vroegen wij daarnaast ook of ze met die keuze akkoord gingen, dan wel of ze liever een andere krant zouden lezen.
Uiteraard moeten deze cijfers min of meer overeenkomen met de CIM-studie, maar aan de top is er toch een opvallende wijzi­ging:
1.Het Nieuwsblad 133 (28%), maar 18 daarvan zouden liever een andere krant lezen, verdeeld als volgt: 10 verkiezen De Stan­daard, 3 De Morgen, 2 Het Volk, terwijl de Tijd, Le Soir en Het Laatste Nieuws ook elk één aanhanger hebben.
2.Het Laatste Nieuws 118 (25%). Hier zijn er 12 ontevredenen: 3 opteren voor Het Nieuwsblad, 2 voor De Morgen en telkens één voor Het Volk, De Standaard, de Tijd en Le Soir. Drie malkon­tenten vinden geen enkele krant naar hun zin.
3.De Gazet van Antwerpen 80 (17%). De 14 dissidenten die we hierbij aantreffen, laten hun keuze gaan naar: Het Nieuwsblad (4), De Morgen (3), Het Volk (2), Het Laatste Nieuws (2) en Het Algemeen Dagblad (1). Buiten een paar die vinden dat er teveel sport instaat, geven de meesten als reden op dat de GVA “te partijge­bonden” is. Wat zou die ene die liever ’t Pallie­terke leest daarvan vinden? En dan is er ook nog een eenzaat die liever wekelijks Knack leest.
4.Het Volk 77 (16%). Ook hier 14 malkontenten: Het Laatste Nieuws (5), Het Nieuwsblad (4), De Morgen (2), De Standaard (1), geen alternatief (2). Alhoewel het niet meteen uit de voorkeur blijkt, wordt Het Volk over het algemeen een teveel aan sport verweten. Zoals te verwachten was zijn het vooral de meisjes die zich daarover beklagen (in het totaal twaalf, hierbij dus ook andere dan lezers van Het Volk geteld), maar toch ook zes jongens.
5.De Standaard 45 (10%). De stemmen van de zeven mistevredenen gaan naar: De Morgen (3), Het Laatste Nieuws (2), Het Nieuws­blad (1) en de Gazet van Antwerpen (1).
6.De Gentenaar 40 (9%), waarvan zes “can get no satisfaction”, die zoeken ze dan maar in: Het Volk (2), De Morgen (2), Het Laatste Nieuws (1) en de Gazet van Antwerpen (1). Ook hier betreffen de klachten meestal “teveel sport”, maar ook “teveel politiek”. Ook opvallend: één noemt het blad “extreem rechts” maar op de vraag “ga je ermee akkoord” antwoordt hij “ja”…
7.De Morgen 29 (6%). Klein maar dapper. Niet alleen zagen we hierboven reeds dat vele jongeren liever De Morgen zouden nemen i.p.v. de krant die hun ouders verkiezen, in het omge­keerde geval zijn er slechts twee dissidenten. Eén meisje vindt de krant te politiek en verkiest daarom De Gentenaar, een ander meisje zou liever wat meer over misdaad en ongeval­len lezen en opteert daarom (in haar geval heel terecht) voor Het Laatste Nieuws…
8.De Financieel Ekonomische Tijd 10 (2%). Opvallend: slechts één meisje. En ook: hier zijn er helemaal géén dissidenten, dit lijkt wel degelijk een doelbewuste yuppie-keuze. En noch­tans komen niet alle lezers uit die marketing-afdeling!
9.Le Soir 3 (allemaal meisjes).
10.NRC/Handelsblad 3 (2 jongens en 1 meisje).
Verder nog eenzaten die het Algemeen Dagblad, het Brabants Nieuwsblad, De Telegraaf, De Volkskrant (er zaten inderdaad een aantal Nederlanders bij de ondervraagden), La Libre Belgi­que en… The European lazen.
Als we rekening houden met de voorkeur, dan stellen we vast (al is dit niet zo verwonderlijk) dat de kritische houding tegenover het blad van de ouders toeneemt naarmate men ouder wordt: bij de jongsten zijn 92% daarmee tevreden, bij de oudsten is dat nog 80%. We krijgen dan de volgende “gecorri­geerde” top tien:
1.Het Nieuwsblad 127
2.Het Laatste Nieuws 118
3.Het Volk 70
4.De Gazet van Antwerpen 68
5.De Standaard 50
6.De Morgen 44
7.De Gentenaar 35
8.De Financieel Ekonomische Tijd 12
9.Le Soir 5
10.NRC/Handelsblad 3
WAT LEEST MEN ?
Gezien de resultaten van de CIM-studie is het uiteraard niet onbelangrijk te weten wat men precies in de krant leest…
Niet minder dan 39 fanaten (25 jongens en 14 meisjes) antwoor­den dat ze alles lezen. Toch graag een zoutvat bij de hand nemen, want nadien stelde ik een paar specifieke vragen over politiek en dan bleken b.v. zowel een jongen als een meisje uit deze groep noch de binnenlandse, noch de buitenlandse politiek te lezen. Je vraagt je op de duur af wat ze dan nog wél lezen…
Anderzijds kan het belang van de opmaak van een krant moeilijk onderschat worden. Zo gaven niet minder dan 148 jongeren te kennen dat ze voornamelijk, zo niet uitsluitend de voorpagina lazen. Een aantal van hen vinden we uiteraard ook terug bij de 74 die enkel maar de “headlines”, de “koppen” lezen.
De overige ranglijst (aangezien het hier een meerkeuzevraag betrof komen we uiteraard veel hoger uit dan het totaal aantal deelnemers):
1.sport (136), waarvan toch ook/slechts (schrappen wat niet past) 32 meisjes.
2.radio- en televisieprogramma’s (109).
3.de stripverhalen (108).
4.sensatie, rampen, ongevallen (97). Sommigen vermelden heel expliciet de weekendongevallen…
5.gerecht, moord, misdaad (93): net zoals hierboven zijn de meisjes ook hier in de meerderheid (resp. 54 en 53).
6.binnenlandse politiek (66), waarvan slechts 17 meisjes! Een paar topics: de migranten, Manu Ruys en Jean-Pierre Van Ros­sem.
7.regionaal nieuws (66).
8.kultuur (50): 26 meisjes, 24 jongens.
9.buitenlandse politiek (46), 26 meisjes en 20 jongens.
10.de advertenties (29): dat blijkt vooral voor jobaanbiedin­gen te zijn.
11.ekonomie en beursberichten (25), waarvan slechts vijf meisjes!
12.humoristische, kursieve stukken (15).
13.de poprubriek (13): een klein aantal, maar sommigen hebben dit ongetwijfeld gewoon onder “kultuur” gerangschikt (terecht uiteraard).
14.film en bioskoop (12): zie hierboven.
15.het weer (12), waarvan drie vierden meisjes: om te weten wat ze moeten aantrekken?
16.de lezersbrieven (10).
17.de horoskoop (10), waarvan niet minder dan 9 meisjes!
18.de autorubriek (5): allemaal jongens. Dat onuitroeibare rollenpatroon!
19.de weekendbijlage (3).
20.het kruiswoordraadsel (3).
21.het feuilleton (2) meisjes
22.de overlijdensberichten (2) meisjes
23.mode (1) meisje
24.wetenschap (1) jongen
25.computer (1) jongen
En tenslotte, ondanks het feit dat altijd gezegd wordt dat de jeugd veel belangstelling heeft voor de milieuproblematiek: slechts één jongen gaf dit spontaan op…
EN POLITIEK ?
Daarna stelde ik een aantal gerichte vragen, die vooral de interesse voor politiek moesten testen. Lees je het editori­aal, was mijn eerste vraag en al meteen zie je dat opmerkelijk vaak zelfs diegenen die “alles” lezen in de krant, hierop toch “nee” antwoorden! Bij de enquêtes die ikzelf heb afgenomen, moest ik overigens uitleggen wat een editoriaal was. Als ik dan o.a. verwees naar het persoverzicht op de radio, dan bleken slechts heel weinigen hiernaar te luiste­ren. Maar hier zijn de cijfers:
43 op de 222 meisjes lezen het editoriaal, d.i. 19%.
Bij de jongens ligt het iets hoger: 64 op een totaal van 248 is 26%.
ASO: 33 op 157 (13%).
Technisch: 53 op 195 (27%): dit is uiteraard zeer merkwaardig. Meer dan het dubbele van het ASO! Ik vraag me af of er hier wel eerlijk is geantwoord ofwel of de vraag wel goed werd verstaan…
Jonger dan 16: 6 op 53 (11%).
Tussen 16 en 18: 63 op 226 (28%).
Tussen 18 en 20: 13 op 69 (19%).
Ouder dan 20: 25 op 122 (20%).
Een “normale” stijging behalve dan de uitschieter tussen 16 en 18. Hierin zitten ook nogal veel leerlingen uit die technische afdeling, daarom dus hetzelfde voorbehoud.
Als hierboven cijfers voor binnenlandse en buitenlandse poli­tiek werden vermeld, was dat op basis van wat de jongeren spontaan opgaven bij het onderdeel “wat lees je?”. Als ik echter nadien specifiek naar de belangstelling voor politiek hengelde dan bleken een aantal bij wie het onderwerp niet spontaan opkwam, toch nog “ja” te antwoorden. Een typisch gevolg van “gerichte” vraagstelling, maar dankzij de vorige rubriek kunnen we hiermee nu dus rekening houden.
Voor binnenlandse politiek liggen de cijfers als volgt:
71 meisjes op 222 (32%).
118 jongens op 248 (48%).
68 leerlingen uit het ASO op 157 (43%).
61 leerlingen uit het Technisch Onderwijs op 195 (31%).
Jonger dan 16: 10 op 53 (19%).
Tussen 16 en 18: 80 op 226 (35%).
Tussen 18 en 20: 34 op 69 (49%).
Ouder dan 20: 65 op 122 (53%).
En voor de buitenlandse politiek:
93 meisjes op 222 (42%).
108 jongens op 248 (44%).
77 leerlingen uit het ASO op 157 (49%).
69 leerlingen uit het Technisch Onderwijs op 195 (35%).
Jonger dan 16: 11 op 53 (21%).
Tussen 16 en 18: 103 op 226 (46%).
Tussen 18 en 20: 29 op 69 (42%).
Ouder dan 20: 58 op 122 (48%).

Ronny De Schepper
(met dank aan M.V. voor de computerverwerking van de gegevens)