Vandaag is het al zestig jaar geleden dat de Amerikaan Van Cliburn in volle koude oorlog de Tsjaikovski-wedstrijd in Moskou heeft gewonnen.
Het “neutrale” Wikipedia schrijft dat de Internationale Tsjaikovskiwedstrijd “ten tijde van de koude oorlog was georganiseerd om de superioriteit van de Sovjet-Unie te bevestigen. Dit in navolging van de lancering van de Spoetnik-kunstmaan in oktober 1957.”
De uitvoering van Tsjaikovski’s eerste pianoconcerto en Rachmaninovs derde pianoconcerto onder leiding van dirigent Kirill Kondrasjin leverde de Amerikaan Van Cliburn (1934-2013) echter een acht minuten durende ovatie op, zodat Sovjet-partijleider Nikita Chroesjtsjov wel moest instemmen dat de jury de prijs aan hem zou toekennen.
Tot dusver de visie van Wikipedia. Sta me toe dat ik een andere mening heb over de feiten. In tegenstelling tot de schrijver van het Wikipedia-lemma kan ik niet in de hoofden van de mensen kijken en of de wedstrijd dus werd georganiseerd om de superioriteit van de Sovjet-Unie te beklemtonen, kan ik helaas niet bevestigen. En in plaats van de lancering van de Spoetnik, zie ik eerder een ander feit dat aan de basis van de bekroning van Cliburn kan liggen, namelijk de destalinisatie. Laten we eerst en vooral wel wezen, de uitvoering van Cliburn zal wel zeer opmerkelijk zijn geweest (van zijn RCA Victor-opname van dat concert werden meer dan één miljoen grammofoonplaten verkocht, toen, maar ook nu nog altijd, een uniek aantal in de klassieke platenwereld), maar ik moet toegeven dat het in volle koude oorlog niet evident was om de prijs aan een Amerikaan toe te kennen (het was overigens ook niet evident dat een Amerikaan sowieso méédeed in die periode, zo moest Louis Armstrong rond die tijd een concerttournee door de Sovjetunie afgelasten; let wel op: het waren de Amerikanen die dergelijke uitstappen verboden en niet de Russen, zoals dat trouwens nu nog altijd het geval is wat optredens in Cuba betreft trouwens; het is dus merkwaardig dat het neutrale Wikipedia niets vertelt over de moeilijkheden die Cliburn ongetwijfeld moet hebben ondervonden vooraleer hij sowieso kón deelnemen). Maar goed, lijkt het me dan niet ergens logisch dat Chroesjtsjov besloot dat dit alvast geen schade zou berokkenen aan de toenadering tussen de twee landen?
Hoe dan ook, bij zijn terugkeer werd de overwinning van Cliburn in New York gevierd met een ticker-tape parade. Hij maakte met Kondrasjin, die bij uitzondering de Sovjet-Unie had mogen verlaten, een grote tournee door de Verenigde Staten. Een artikel in het blad Time maakte hem bekend als “de Texaan die Rusland veroverde” en als “Horowitz, Liberace and Presley in one”.
Cliburn zette zijn carrière succesvol voort, maar trok zich in 1978 terug uit de openbaarheid. Hij keerde pas terug op het concertpodium in 1987, toen hij werd uitgenodigd te spelen in het Witte Huis voor president Reagan en Sovjet-president Gorbatsjov. Daarna trad hij met tussenpozen op, tot en met voor president Obama, tot hij in 2013 is overleden aan botkanker.
dagelijks iets degelijks 