Dizzy Gillespie (1917-1993)

Vandaag is het ook al dertig jaar geleden dat de Amerikaanse jazz-trompettist John Birks Gillespie aan kanker is overleden. Waarom hij “Dizzy” werd genoemd heb ik niet kunnen terugvinden.

Dizzy Gillespie se distinguait en particulier par sa trompette au pavillon incliné vers le haut, ses joues gonflées à bloc comme celles d’un crapaud (wat hem natuurlijk een onvergetelijk optreden in The Muppet Show zou bezorgen), ainsi que sa joie de vivre et son humour ravageur. En tant que musicien, il avait une technique époustouflante et une vitesse de jeu impressionnante. Avec Miles Davis et Louis Armstrong, il est l’un des trois plus importants trompettistes de l’histoire du jazz, ayant participé à la création du style Bebop.
Na de Tweede Wereldoorlog werd de jazz onthaald als de “muziek van de bevrijding” en kende de muziek wellicht de grootste populariteit die ze ooit heeft gehad. Tevens werd de toon gezet door big bands zoals die van Glenn Miller, zodat de jazz meer en meer “afgleed” (voor de puristen dan) naar populaire dansmuziek. Ook Dizzy Gillespie maakte in zijn jonge jaren deel uit van zo’n big band, met name die van Cab Calloway. En typisch voor het conflict tussen “populisten” en “puristen” is het zogenaamde “spuwincident” in 1941. Cab Calloway stond te zingen op het podium, met zijn rug naar zijn orkest, toen hij plots een rochel voelde. Hij beschuldigde trompettist Dizzy Gillespie, vooral omdat hij sowieso al een hekel had aan de vroege bebop die Dizzy aan het ontwikkelen was. Dizzy ontkende en er ontstond een gevecht, waarbij Dizzy Cab probeerde te steken met een mes. Hij werd ontslagen, ook al gaven Jonah Jones en Milt Hilton toe dat zij de spuwers waren geweest. Het hele incident zou voor Gillespie een aansporing vormen om verder te werken aan het nieuwe genre.
De bop zorgde voor een hele omwenteling binnen de muziek op het gebied van harmonie (akkoordenbehandeling), melodie (ook niet-traditionele instrumenten konden nu de melodielijn aangeven) en het ritme (om dezelfde reden dus, nl. dat ritme-instrumenten zich niet daartoe beperkten zodat er vele tempowisselingen waren, een van de vele redenen trouwens, waarom men er niet kon op dansen).
Alhoewel de bop dus de nieuwe lijn binnen de jazz aangaf (met Charlie Parker b.v.), miste ze de populaire trein mijlenver en… opzettelijk! Met de muziek, radicaliseerden nl. ook de politieke opvattingen van de zwarte muzikanten. Saxofonist Dexter Gordon legde het aan Rob Leurentop van Knack als volgt uit: “In de jaren 30 moest iedereen die wilde werken niet alleen jazz spelen maar ook dansen of zingen, kortom: zich verkopen. Wij, de jongeren, beschouwden dat als een vorm van Uncle Tomming. Het enige wat ons interesseerde was muziek maken op onze voorwaarden. Dat hing natuurlijk samen met veranderingen in de maatschappij, met de bewustwording van de kleurling. Wij beantwoorden dus niet meer aan het image dat het publiek van de jazzmuzikant had, namelijk de goedlachse zwarte die alsmaar vrolijk is, en danst en zingt.”

Ronny De Schepper