55 jaar geleden: doktertje spelen…

Het is vandaag al 55 jaar geleden dat in Duitsland de film “Der Arzt von St.Pauli” met in de hoofdrol Curd Jürgens in première is gegaan.

Doktertje spelen is niet alleen iets wat kinderen graag doen, maar ook filmmakers. En de reden is wellicht twee keer hetzelfde: als er doktertje wordt gespeeld, is erotiek nooit ver weg. Maar “brave” erotiek dan. Zelfs als de dokter werkzaam is in Sankt-Pauli (vlakbij de Reeperbahn in Hamburg). Voor Curd Jürgens betekende het een mooie afsluiting van zijn carrière…
In 1998 werden op de Duitse televisiezenders niet minder dan 38 “Krankenhausserien” vertoond, waarbij de ook bij ons bekende “Schwarzwaldklinik” (sinds 1984), de opvolger “Praxis Bülowbogen” (sinds 1986), dat zelf werd opgevolgd door “Ärtze” (1994) en de “naäper” “Der Bergdoktor” (stopgezet in 1998). Verder zijn ook nog “Der Landartz” (1987), “Frauenartz Dr.Markus Merthin” (1995) en “Tierarzt Dr.Engel” (1998) bij ons bekend. Of deze laatste serie (net als “All creatures great and small”) in deze opsomming thuishoort, betwijfel ik, maar het is een feit dat doktersseries enorm populair zijn.
Opvallend is dat in de huidige trend de lokatie van deze series vaak het platteland, is (uitzondering “Praxis Bülowbogen”). Dankzij “Die Schwarzwaldklinik” steeg het toerisme in die regio zelfs met zeventien procent. Daarbij zijn ook heel wat buitenlanders, want de serie werd aan niet minder dan 32 landen verkocht (met 101 landen hoeft “Derrick” zich echter nog niet bedreigd te voelen). De kliniek in kwestie is overigens geen echte kliniek, maar een kuuroord. Het revalidatiecentrum Glotterbad ligt in het Glottertal op zo’n zeventien kilometer van Freiburg. En ondanks het feit dat het centrum ongetwijfeld wel vaart bij de reclame via de serie, moet er toch ergens een kink in de kabel gekomen zijn, want toen in 1995 het oord zijn jubileum vierde, liet directeur Jörg-Michael Herrmann alle foto’s die in verband stonden met de serie uit de tentoonstelling verwijderen.
Onnodig te zeggen dat we met “Schwarzwaldklinik” in de buurt komen van Heimatfilms als “Eeuwig zingen de bossen”. Op die manier kan men zelfs “Forsthaus Falkenau”, een serie over een boswachter (sedert 1988), als een spin-off van “Schwarzwaldklinik” beschouwen.
In Hollywood was dat vroeger het geval met films die telkens een dokter als centrale figuur hadden en dus in zekere zin ook als een “serie” kunnen worden opgevat. De bekendste hierbij was ongetwijfeld “Dr.Kildare”, oorspronkelijk gespeeld door Lew Ayres. Zijn loopbaan begon echter te tanen, omdat hij als gewe­tensbezwaarde “slechts” als hulpverpleger en -aalmoezenier actief was tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Als “echte” Amerikaanse televisiereeksen zijn er verder “Quincy” en “Dr.Markus Welby”, terwijl we in Nederland ook “Medisch Centrum West” kennen. Als we in ons eigen land zelfs een eigen “gezondheidszender” hebben (Vitaya), mag de populariteit van dergelijke series ons niet echt verwonderen. Bovendien heeft zo’n fictiereeks het voordeel dat de dokter, net als de detective in de politieserie, het kwade overwint en de gevestigde orde herstelt. Vaak spéélt de dokter ook gewoonweg gelegenheidsdetective! (En dan hebben we het nog niet eens over gerechtsdokters als die van het Britse “Prime Suspect”.)
Daarnaast is er natuurlijk ook het therapeutische effect van het kijken naar mensen die met allerlei vreselijke ziektes behept zijn. Het zijn slechts nog ziekere mensen zoals ik die dan terstond ook bij zichzelf symptomen van deze ziektes menen waar te nemen, voor een “normaal” mens werkt zoiets wel degelijk therapeutisch. Niet enkel worden die ziektes ook genezen, wat voor de kijkers geruststellend werkt, vaak krijgt men er nog een zedenles over de zin van het lijden bovenop! Trouwens Tom Zwaenepoel die voor Film en Televisie deze series aan een onderzoek onderwierp, stelde een opvallend verschijnsel vast: vaak worden die ziektes meer met woorden dan met geneesmiddelen overwonnen. We hebben het hier dan wel over die Duitse series, niet toevallig zijn Amerikaanse series als “Emergency room” of “Chicago Hope” wel degelijk meer op “blood & gore” gericht. Toegegeven, dergelijke series leunen dichter aan bij de “reality soaps” die men nu overal te zien krijgt, dan die Duitse feuilletons, die eerder in beeld gebrachte doktersromannetjes lijken. Want, oh ja, de romantiek die er rond zo’n dokter hangt, blijft natuurlijk een feit. Zo is er de latere Dr.Kildare, Richard Chamberlain. En wat te zeggen van iemand als Omar Shariff als Dr.Zhivago? En zo is het ook niet toevallig dat in 1967 in het omstreden “Guess who’s coming to dinner” van Stanley Kramer Sidney Poitier om een blank meisje te kunnen huwen voor dokter moet hebben gestudeerd.
Ook als er geen huidskleur in het spel is, ziet een degelijke dokter zijn dochter nog liever trouwen met een confrater die dan later zijn praktijk kan overnemen. Zo wil Dr.Dalrymple (Jonathan Pryce) graag dat zijn dochter Emily (Felicity Jones) met de jonge dokter Mortimer Granville (Hugh Dancy) zou trouwen in de uitstekende film “Hysteria” van Tanya Wexler uit 2011. Zoals de titel reeds aangeeft, behandelt Dr.Dalrymple “hysterie” bij vrouwen. Hij doet dat door ze te masturberen, maar als men mag afgaan op de verklaring dat de film op de realiteit zou gebaseerd zijn, is hij zich daarvan niet bewust. Ergens zegt hij trouwens dat het vrouwelijke geslachtsdeel onmogelijk genot kan teweegbrengen. Misschien maakt hij zichzelf wat wijs, maar het dient gezegd dat hij alvast “handiger” is dan zijn jongere collega, die na verloop van tijd problemen krijgt met zijn hand. Gelukkig is er dan diens vriend/uitvinder Edmund St.John-Smythe (Rupert Everett) die zijn “featherduster” in die mate kan aanpassen dat hij nu ook kan gebruikt worden om de dames te “verlichten”. Een dergelijk thema werd door de makers duidelijk als “te frivool” bestempeld en daarom is er een nevenintrige over de sociale wantoestanden bij de lagere klassen in de negentiende eeuw, waarbij vooral de andere dochter van Dalrymple, Charlotte (Maggie Gyllenhaal), centraal staat. En je mag één keer raden met wie Dr.Granville uiteindelijk in het huwelijksbootje zal stappen…
Mijn eigen lievelingsdokter is dan weer Dokter Bob uit The Muppet Show. Met lievelingsdokter bedoelen we dan wel: om naar te kijken. Voor de rest zal Marianneke nog wel volstaan, dank u.

Ronny De Schepper

(*) Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Jürgens door de nazi’s als “politiek onbetrouwbaar” bestempeld, en in 1944 afgevoerd naar een concentratiekamp. Hij overleefde de oorlog en werd nadien genationaliseerd tot Oostenrijker.