35 jaar geleden: Frans van den Broeck aan het lijntje

De meeste lezers zullen hem wel kennen van het zondagse opera- en belcanto-programma (al is het moeilijk om zijn ideeën niet te vereenzelvigen met de stem van Geert Segers), maar sommigen zullen ongetwijfeld ook reeds met Frans van den Broeck kennisgemaakt hebben in de kolommen van « Knack ». Hier heeft men evenwel van zijn verdere diensten afgezien omdat hij… het teveel opnam voor de Opera voor Vlaanderen. Daarover zouden we met hem een gesprek hebben, maar uiteindelijk hebben we er de voorkeur aan gegeven zijn cultuurfilosofische bedenkingen te laten doorwegen, aangezien zijn argumenten om de O.V.V. te verdedigen toch ongeveer dezelfde zijn als die welke in ons eigen blad geregeld naar voren worden gebracht. Maar wie is eigenlijk Frans van den Broeck en vanwaar komt zijn passie (als germanist nota bene en niet als professioneel musicus) voor de opera en misschien nog meer voor « het zingen » ?

Frans van den Broeck: Ik ben één van die mensen die nog het geluk hebben gehad in bescheiden omstandigheden te worden geboren in 1942, zodat ik tijdens de jaren van bewustwording, kort na de oorlog, ben opgegroeid samen met mijn ouders en grootouders in één huis, meer bepaald in één kamer als het verwarmingsseizoen aanbrak. En in die tijd had “Brussel Vlaams” nog een verhouding van fifty-fifty klassiek en wat toen lichte muziek heette, maar in de verste verte niet te vergelijken is met wat nu onder die noemer schuilgaat. Mensen als Jan Verbraeken of Bob Benny hadden immers ook een redelijke tot goede stem en hun liedjes waren geschikt om meegezongen te worden. En voor mijn grootmoeder zaliger waren verder Richard Tauber, Beniamino Gigli en Jan Kiepura vanzelfsprekende namen. Ik zal dan ook pas een jaar of tien geweest zijn toen ik reeds met mijn oor aan het toestel geplakt zat om naar “Het vissersmeisje” van Jozef Schmidt te luisteren.
– Wat ik evenwel niet begrijp is dat u die liederen in het verlengde van uw liefde voor de opera ziet. Ikzelf word in de opera immers vooral getroffen door de gevoelens…
F.v.d.B. (onderbreekt geëmotioneerd): Die écht zijn! Er zijn fragmenten die zogenaamd belcanto zijn, maar als je dan begint te letten op de tekst dan klopt dat allemaal wel.
– Dat vind ik ook, ja. Maar die sentimentele liederen liggen dan misschien wel muzikaal in dezelfde lijn, maar wat die gevoelens betreft, die vind ik dan in deze tijd veel beter weer bij mensen als bijvoorbeeld Janis Joplin, wat u als “geschreeuw” zult ervaren…
F.v.d.B.: Arthur Schopenhauer zei het reeds vóór mij: “Muziek is de rechtstreekse weerspiegeling van het leven.” En dat is een voor hem onverwacht “marxistische” uitspraak. Dat klopt namelijk met wat Karl Marx zegt over de infrastructuur en de suprastructuur. De infrastructuur is altijd materieel en daaruit groeit de culturele, intellectuele of psychische suprastructuur. En dan merk je dat pop alleen mogelijk is in dit tijdperk van mediale technieken, van consumptie-zakgeld en van een geestelijk onvolgroeide en steeds meer aan haar lot overgelaten jongere generatie. Ik geef toe dat Tino Rossi net zo goed een reflectie is van de jaren dertig, waarmee ik via mijn grootouders ben opgegroeid, maar wat zien we bij de huidige generatie? Die kennen hun grootouders bijna niet meer. Dat continuë doorgeven van een besef van vroeger is er dus ook niet meer. En als ik dat dan afweeg ten overstaan van de manier waarop ik ben grootgebracht, dan vind ik het eigenlijk jammer dat de doorsnee-mens vandaag zo rijk is. Al onze comfortabilia hebben namelijk de Sehnsucht de nek omgewrongen, het verlangen naar iets. Om in termen van “Suske en Wiske” te spreken: er is op de jongeren dromendiefstal gepleegd. Denk aan de televisie: te véél beelden doden de verbeelding.
En daarom slaag ik er niet in mij te laten verdoven door het machinale gedreun van industriële muziek en ben ik zo verhangen aan die sentimentele dingen die niets anders dan leugens voorspiegelen, maar die toch een uitdrukking zijn van de kracht van het verlangen. Ik ben er immers vast van overtuigd dat er voor al die technische know-how een grens is. Net zoals je bij een maaltijd op een bepaald moment genoeg hebt en de rest indigestie wordt. Wij zitten m.a.w. cultureel in een geweldige versnelling naar beneden. Bij de meeste feuilletons verandert de televisie b.v. gewoon in een gat in de muur : we kijken binnen bij de buren en bij 37 andere soortgelijke gezinnen zoals wij.
Voorwaar, een heel eindweegs kunnen wij gaan met deze man. Maar enkel tranen in de ogen krijgen als de woorden Mimi in de keel stokken en niet als Janis haar eenzaamheid uitzingt die haar uiteindelijk ook het leven zal kosten, is dat ook geen gemis?

Referentie
Jan Draad, Frans van den Broeck aan het lijntje, De Rode Vaan nr.29 van 1987

P.S. Er was op het hele internet oorspronkelijk geen enkele foto van Frans van den Broeck te vinden, vandaar dat ik het met een ad hoc illustratie door Jo Clauwaert moest stellen. Dankzij Werner Lijssens is daar nu een einde aan gekomen. Bovenstaande foto is uit 1992 en werd genomen door Lieve Blancquaert voor Knack. Onderstaande foto is van Paul Bolsius en dateert uit 2000, n.a.v. het feit dat op 1 oktober het populaire opera- en belcanto-programma op Radio 1 ter ziele is gegaan. In beide gevallen staat Frans links op de foto en de man rechts is zijn “stem”, m.a.w. Geert Segers.